Boży

w opracowaniu

nr hasła: 426

Fleksja

przymiotnik
Widok zaawansowany
stopień: równy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik boży
boża
boże
dopełniacz bożego
boże
bożej
boży
bożego
celownik bożemu
boże
bożej
bożemu
biernik bożego
boży
bożą
boże
narzędnik bożem
bożym
bożą
bożem
bożym
miejscownik bożem
bożym
boże
bożej
bożem
bożym
wołacz boży
boża
boże
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik --bożyma
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj przymnogi nieosobowy
mianownik boży
boże
boża
boże
boża
boże
dopełniacz bożych
bożych
bożych
bożych
celownik bożym
bożym
bożym
-
biernik boże
boże
boża
boże
-
narzędnik bożemi
bożymi
---
miejscownik bożych
bożych
--
wołacz boże
boży
boże
--
stopień: wyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj przymnogi nieosobowy
mianownik ----
dopełniacz ----
celownik ----
biernik ----
narzędnik ----
miejscownik ----
wołacz ----
stopień: najwyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj przymnogi nieosobowy
mianownik ----
dopełniacz ----
celownik ----
biernik ----
narzędnik ----
miejscownik ----
wołacz ----

Semantyka

Definicje
1. por. Sstp
  • Tegdis nagle Bog... <posłał...> gim na pomoch angela suego suøtego, jenze angel cs<ny s nieba sleciew i> støpiu, praui, angel bozy v zastøpy poganskego <krola, pobił...> ve sbore asirskem... sto tysøccy <i ośmdziesiąt ty>søcy y pøc tysøcy luda poganskego XIV med. Kśw - ar 9
  • Vmarly sø, giz v miloscy bozey rospachaiø XIV med. Kśw - br 14
  • Videh, praui, angela bozego mochnego s neb<a sle>cew XIV med. Kśw - ar 16
  • Pyrzwy czlowiek szgrzeeszyl pychø, nyeposlvstwem y lakotø, bo chczal sye rownacz Bogv, przesz vmyenya wisokoscz przeestøpicz kaszny boszy prog a vkvsicz slodkoszczy yab<ł>ka XIV ex. ChrestWRz (1) - B2
  • Przeto obyczay byl ten dosyczvczyn<ieni>a, naypodobneyszy byl przesz sz<m>yarø y vdrøøczenye, y popelnyenye wole bosze XIV ex. ChrestWRz (1) - B2
  • Miloscz bosza poczyna se XIV ex. Pocz (1) - nk r
  • Wtore narodzene Bosze gesc duchowne XIV ex. Pocz (1) - nk v
  • Szpowadami szø..., yszeszmi szgrzeszili szedmø szmerthnimi grzechi..., leniwszthwem qu bozey szluszb<e> XIV ex. Spow (1)
  • Yakom Iana obpraual potlug prawa Bozim obrzedem 1397 RtKon - nr 22
  • Oplacy my Gospodzin podlug prawdi moiey y podlug czistosczi moyu røku oplacy mne, bo strzegl iesm drog boszich (quia custodivi vias Domini) any iesm zle nosil od Boga mego ca 1400 Fl - 17, 24
  • Bog moy, nepokalana droga, iego wymolwy bosze ognem skuszony (eloquia Domini igne examinata), zaszczitcza iest wszech pwaiøcich wen ca 1400 Fl - 17, 33
  • Miloserdze twe bødze nasladowacz me wszelikych dnow sziwota mego, abich przebiwal w domu boszem na dluge dny (ut inhabitem in domo Domini in longitudinem dierum) ca 1400 Fl - 22, 9
  • Podlug scutcow røku gich day gim (sc. grzesznym)..., bo ne vrozumeli sø scutcow boszich y we scutky røku gich rosproszisz ie (quoniam non intellexerunt opera Domini, et in opera manuum ejus destrues illos) ca 1400 Fl - 27, 7
  • Prawe iest slowo gospodnowo y wszitka dzala iego w werze. Miluie miloserdze y sød, miloserdza boszego pelna iest zema (misericordia Domini plena est terra) ca 1400 Fl - 32, 5
  • Owa oczi bosze na ti, gisz se iego boiø, y w tich, gisz pwaiø na miloserdze iego (ecce oculi Domini super metuentes eum, et in eis qui sperant super misericordia eius) ca 1400 Fl - 32, 18
  • Przydzicze, sinowe, sluchaycze mne, boiazni boszey nauczø was (timorem Domini docebo vos) ca 1400 Fl - 33, 11
  • Neprzyaczele zaprawdø boszi, nagle gdi bødø poczceni y powiszeni, schodzøcz iaco dim schodzy (inimici vero Domini mox ut honorificati fuerint et exaltati, deficientes quemadmodum fumus deficient) ca 1400 Fl - 36, 21
  • Wnidø ku oltarzowy boszemu (introibo ad altare Dei), ku Bogu, iensze vweseli mlodoscz moiø ca 1400 Fl - 42, 4
  • Samo <i>dzcze y widzcze dzala bosza, iasz iest poloszil czuda na zemy (venite, et videte opera Domini, quæ posuit prodigia super terram) ca 1400 Fl - 45, 8
  • Przebiwa na weky w obesrzenu boszem (permanet in aeternum in conspectu Dei) ca 1400 Fl - 60, 7
  • Chwalicz bødø ymø bosze s penim y welicz<yć> gi bødø w chwale (laudabo nomen Dei cum cantico, et magnificabo eum in laude) ca 1400 Fl - 68, 35
  • Rzecli sø naswem serczu... (sc. nieprzyjaciele): Przestacz kaszimi wszem dnom swøtim boszim od zeme (quiescere faciamus omnes dies festos Dei a terra) ca 1400 Fl - 73, 9
  • Bosze..., winniczø z Egipta przenosl ies..., y sadzil ies corzene iey, y napelnila zemø. Pocrila iest gori czma iey a chrost iey cedri bosze (operuit montes umbra eius, et arbusta eius cedros Dei) ca 1400 Fl - 79, 11
  • Polosz... wszistka ksøszota gich, gisz sø rzecly: Dzedzistwem osødzmi swøtoscz boszø (haereditate possideamus sanctuarium Dei) ca 1400 Fl - 82, 11
  • Kaco mily przebitcowe twogi, Gospodne czcy! Szøda y schodzi dusza moia w wesze bosze (concupiscit et deficit anima mea in atria Domini) ca 1400 Fl - 83, 1
  • Miluie Bog wrota Syon... Slawona rzeczona sø o tobe, masto bosze (gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei) ca 1400 Fl - 86, 2
  • Poslal przed nym<i> møsza, w slugø przedan yest Yoseph..., alysz przyszlo slowo yego, slowa bosza zaszgla gy (eloquium Domini inflammavit eum) ca 1400 Fl - 104, 19
  • Czeszarsz... kaszalcy gest on gorøczego olegu f kacz bil nalacz y gestcy gy on byl svøsafszy v on gorøcy oleg frzucil (sc. św. Jana). Allecz on s boszø pomoczø gestcy on sz nego pres urasza visetl byl ca 1409 Gn - 180v
  • A tako vøcz natichmasth moczø tich to bosich slof svøty Gan gestcy szø on bil rodzon<y>m szynem panne Marie vcinil ca 1409 Gn - 181r
  • Pamøthay, Mathko, yszesz poth krzyszem stala, kdysz Synka rzewno plakala, kegdy czekly krwawe strumene grzesznym ludzem na sbawene, by za namy orødowala, dar nam Boszy othrzymala 1408 ChrestWRz (8) - 302r
  • Habete vinculum pacis et caritatis vt apti sitis sacrosanctis misteriis Christi, y meycze twardoscz y gednoscz pokoyv y lasky, aby gotouiscze byly naszwyøthszim tayemnyczam boszym 1424 Msza III - 44rb
  • I stworzyl Bog czlowyeka ku oblyczyu y ku podobyenstwu swemu a ku oblyczu boszemu stworzyl gego (ad imaginem Dei creavit illum), samcza a samyczø stworzyl ge 1455 BZ (1) - BZ Gen 1, 27
  • Offyervicze vina czwartø czøscz hyn po baranyech kaszdich w swyøczi bozee (in sanctuario Domini) 1455 BZ (1) - Num 28, 7
  • Oslawyon gesm przed oczyma boszyma (glorificatus sum in oculis Domini) a Bog moy vczynyl syø syla ma 1455 BZ (1) - Is 49, 5
  • Matko Pana naszego Iezucrista, ze wszitkimi swiat<y>my y wibranimi bozimi raczi prosicz za nami grzesznimi do Pana Boga naszego 1482-1483 MW - 14v
  • Raduy sie na wieki w Bodze, wassa wielmozna wisszokoscz, wielczi przyiacziele bozi, nachwalebneysi apostolowie, Mnyeszi Iakubye... y Iakubie Wien<c>si 1482-1483 MW - 53v
  • Chwalicz czyø bandą, Panie, wszitci krolowie zemie, bo sliszeli wszitka slowa vst twogich, bi[chmy] pyaly na drogach boszich (et cantent in viis Domini Psal 137) 1482-1483 MW - 137r
  • Gdyby yuz ktokoli chczyal w then zakon wsthąpiczi..., ma slubiczi, yze ma przykazanya boze wschytky chovaczi y pelnyczi (divina praecepta omnia servaturum) 1484 Reg - 3v
  • Na thy wszythky rzeczy, na ktorez są braczya y syosthry povynny thego zakonv, nye ssą povynny tho dzyelaczi pod smyerthelnym grzechem any ssą obovyązany, ale ssą povynny, aby przyąly pokuthą z pokorą, czo by vczynyly naprzeczyw they regule..., vyąwszy nyzby thym vystąpyly, czo by bylo pravye na przeczywko przykazanyom bozym (diuinis preceptis) a vstavam <kości>elnym 1484 Reg - 17r
  • Pysano yest: Nye w samym chlyebye szyvye czlovyek, alye ve vsszelkym slove, chtore pochodzy z vsth boszych (scriptum est: Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei Mat 4, 4) XV p. post. EwZam - 5v
  • Tu debes eum vocare Iohannem, quia hoc est nomen, quod os Domini, vsta Bozą, nominavit, namyemylą XV p. post. GlDom - 90
  • Proschymy kazniiamy zbyawyenya *naponynany y bozem usthawyenyem (divina institutione) uczynyeny smyemy movycz: Oczcze nasch XV p. post. Msza VII - s. 64
  • Pyacznasczye rosmyslyanya w Boszym *vmyeczyenu szą do nyeba w<s>thąpyly, thak czynyly XV ex. SKJ I (2.2)
  • Szczepyeny w domu bozym w trzemyech domu Boga nasszego kwyszcz bedø (plantati in domo Domini, in atriis domus Dei nostri florebunt) ca 1500 Puł - 91, 13
  • Tedy rzekla (sc. Maryja) ku Magdalenye y ynem panyam, ktore tamo byly: O, vy dzyvky ierosolymskye, oblyvbyenycze myle Boze, vass proscha abysczye ze mną slez vronyly XVI in. Rozm - 737
2. w błędnym tłumaczeniu łac.
  • Za tym sebrawszi syø Fylystinowye w *zastopi swe ku boiv, prziszly do Sochot w szidowskey zemy (leg. ziemi i) tu sø swe czwyrdze wzwyedly myedzi Sochot a myedz<y> Azeta w kraynach boszich (et castrametati sunt inter Socho et Azeca in finibus Dommim) 1455 BZ (1) - I Reg 17, 1
Połączenia wyrazowe
Boża Mać
1. 'w religii chrześcijańskiej Boża rodzicielka, Maryja, matka Jezusa Chrystusa'Chrzciny Boże
2. święto Chrztu PańskiegoCiało Boże
3. 'komunia święta'Matka, Matuchna Boża
4. 'w religii chrześcijańskiej Boża rodzicielka, Maryja, matka Jezusa Chrystusa'słowo Boże
5. 'ewangelia, nauka chrześcijańska'
  • Pauperes euangelizantur, id est ex euangelio meliorantur slovą (leg. z słowa) Bozego szya polepschaya ca 1500 WokLub - 47r
Syn Boży
6. 'w religii chrześcijańskiej syn Boga, Jezus Chrystus'syn Boży
7. 'człowiek wybrany, umiłowany przez Boga'
  • Przinescze Gospodnu, sini Bosze, przinescze Gospodnu syni barancze (afferte Domino, filii Dei, afferte Domino filios arietum) ca 1400 Fl - 28, 1
  • Kto w obloczech zrowna se Gospodnu, rowennik bødze Gospodnu w synoch boszich (Quoniam quis in nubibus æquabitur Domino, similis erit Deo in filiis Dei)? Bot (pro Bog), iensze slawon bødze w radze swøtich ca 1400 Fl - 88, 7
  • Yako tesch sam myly Cristus yndzye movyl..., yze przez wloczenya czczy Boskey synovye zvolyeny mogą szye zvacz bogy. Bo o tem ssam movyl przez Davyda proroka rzekącz: "Yam rzekl: «Bogovyesczye a synovye vyssnyego»". A gdyz czy ony mogly szye zvacz syny Bozemy, dalyeko vyączey syn Boga vschechmogączego przyrodzony nye wloczyl czczy Boskey, acz szye Bogyem myenyl XVI in. Rozm - 839

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

Sstp

Sstp I 132b
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 426, www.blsp.ijp.pan.pl, [dostęp: 21-04-2025 r.]
oprac. MK
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny