Fleksja

przymiotnik

Widok zaawansowany

stopień: równy

przypadek	liczba pojedyncza
przypadek	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
mianownik	nowy	nowa	nowe
dopełniacz	nowego	nowej	nowego
celownik	nowemu	nowej	nowemu
biernik	nowy	nową	nowe
narzędnik	nowym	nową	-
miejscownik	nowem nowym	-	nowem
wołacz	-	nowa	-

przypadek	liczba podwójna
przypadek	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
mianownik	-	-	-
dopełniacz	-	-	-
celownik	-	-	-
biernik	-	-	-
narzędnik	-	-	-
miejscownik	-	-	-
wołacz	-	-	-

przypadek	liczba mnoga
przypadek	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki	rodzaj przymnogi nieosobowy
mianownik	nowe nowi	nowe	nowe	nowe
dopełniacz	nowych	nowych	-	-
celownik	-	-	-	-
biernik	nowe nowych	nowe	nowe	-
narzędnik	-	-	-	-
miejscownik	-	nowych	-	-
wołacz	-	-	-	-

stopień: wyższy

przypadek	liczba pojedyncza
przypadek	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
mianownik	-	-	-
dopełniacz	-	-	-
celownik	-	-	-
biernik	-	-	-
narzędnik	-	-	-
miejscownik	-	-	-
wołacz	-	-	-

przypadek	liczba podwójna
przypadek	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
mianownik	-	-	-
dopełniacz	-	-	-
celownik	-	-	-
biernik	-	-	-
narzędnik	-	-	-
miejscownik	-	-	-
wołacz	-	-	-

przypadek	liczba mnoga
przypadek	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki	rodzaj przymnogi nieosobowy
mianownik	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-

stopień: najwyższy

przypadek	liczba pojedyncza
przypadek	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
mianownik	-	-	-
dopełniacz	-	-	-
celownik	-	-	-
biernik	-	-	-
narzędnik	-	-	-
miejscownik	-	-	-
wołacz	-	-	-

przypadek	liczba podwójna
przypadek	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
mianownik	-	-	-
dopełniacz	-	-	-
celownik	-	-	-
biernik	-	-	-
narzędnik	-	-	-
miejscownik	-	-	-
wołacz	-	-	-

przypadek	liczba mnoga
przypadek	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki	rodzaj przymnogi nieosobowy
mianownik	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-

Nowy

typ odmiany: złożona
stopień: równy

liczba pojedyncza
przypadek	rodzaj męski		rodzaj żeński		rodzaj nijaki		rodzaj przymnogi nieosobowy
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	now-y	1442 WokRacz - 151v	now-a	1454 Aleksy - 58r	now-e	ca 1409 Gn - 1v	-	-
dopełniacz	now-ego	1397 Pozn - nr 343	now-ej	1403 KsMaz I - nr 362a	now-ego	1410 Kal - nr 308	-	-
celownik	now-emu	XVI in. Rozm - 541	now-ej	XVI in. Rozm - 135	now-emu	1455 BZ (1) - Gen 23, 20	-	-
biernik	now-y	1435 KodMazL - 184	now-ą	XIV med. Kśw - cv 37	now-e	ca 1400 Fl - 32, 2	-	-
narzędnik	now-ym	1425 Pozn - nr 1215	now-ą	1459 AGZ XII - 261	-	-	-	-
miejscownik	now-ym	1494 Podol - 9	-	-	now-em	XV med. SKJ V (1) - 266	-	-
miejscownik	now-em	XVI in. Rozm - 503	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	now-a	XVI in. Rozm - 532	-	-	-	-
liczba podwójna
przypadek	rodzaj męski		rodzaj żeński		rodzaj nijaki		rodzaj przymnogi nieosobowy
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	-	-	-	-	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-	-	-
liczba mnoga
przypadek	rodzaj męski		rodzaj żeński		rodzaj nijaki		rodzaj przymnogi nieosobowy
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	now-e	ca 1470 MamLub - 40	now-e	1471 GórsJaz - 271	now-e	1498 MacPraw VI (6) - 272	now-e	1471 MamKal - 86
mianownik	now-i (w:w')	ca 1400 Fl - 143, 13	-	-	-	-	-	-
dopełniacz	now-ych	1455 BZ (1) - Ex 13, 4	now-ych	1455 BZ (1) - Ex 34, 18	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-	-	-
biernik	now-ych	ca 1470 MamLub - 218	now-e	1449 Sul (1.1) - 47	now-e	1500 ZsigBud - 47	-	-
biernik	now-e	1420 Pozn - nr 997	-	-	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-	-	-	-	-
miejscownik	-	-	now-ych	XVI in. Rozm - 111	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-	-	-

stopień: wyższy

liczba pojedyncza
przypadek	rodzaj męski		rodzaj żeński		rodzaj nijaki		rodzaj przymnogi nieosobowy
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	-	-	-	-	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-	-	-
liczba podwójna
przypadek	rodzaj męski		rodzaj żeński		rodzaj nijaki		rodzaj przymnogi nieosobowy
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	-	-	-	-	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-	-	-
liczba mnoga
przypadek	rodzaj męski		rodzaj żeński		rodzaj nijaki		rodzaj przymnogi nieosobowy
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	-	-	-	-	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-	-	-

stopień: najwyższy

liczba pojedyncza
przypadek	rodzaj męski		rodzaj żeński		rodzaj nijaki		rodzaj przymnogi nieosobowy
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	-	-	-	-	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-	-	-
liczba podwójna
przypadek	rodzaj męski		rodzaj żeński		rodzaj nijaki		rodzaj przymnogi nieosobowy
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	-	-	-	-	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-	-	-
liczba mnoga
przypadek	rodzaj męski		rodzaj żeński		rodzaj nijaki		rodzaj przymnogi nieosobowy
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	-	-	-	-	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-	-	-

Formy wyrazu w funkcji innych części mowy:

nowe (rzeczownik) ca 1500 GlKazB I (1.1) - 40

Połączenia wyrazowe:

nowe gody 1471 MamKal - 86
Nowe Lato 1410 Kal - nr 308
nowy miesiąc ca 1470 MamLub - 40
nowy rycerz ca 1470 MamLub - 218
Nowy (Testament) XV ex. R XXIV (2.13) - 374
miesiąc nowych użytków 1455 BZ (1) - Ex 13, 4

Semantyka

Definicje

1. 'taki, który został wprowadzony w miejsce poprzedniego, który zajął miejsce poprzedniego, inny niż poprzedni, niekiedy też taki który wrócił, znów nastał, ponowny' - 'novus, recens, novellus'

Wawrzinecz ne mai nouego dzalu s Yanem mymo stare granicze 1397 Pozn - nr 343
Stare latho schodzy, a noue przichodzy ca 1409 Gn - 1v
Ty copcze... są starego (leg. z starego) dawna, a na tich Micolay... nowe sul 1420 Pozn - nr 997
Swatochna mala swoy list stary vanny *slømycz a nowym yey listem mąl (sc. Stanisław) swadacz przet... starosta 1425 Pozn - nr 1215
A gdy tho oczecz wszliszal tha szlowa, thedy gyego szaloscz byla nowa 1454 Aleksy - 58r
Luet tres marcas pene..., nulla re terminum reponendo, nec nova institucione seu vetera al. nową vfalą any starą 1459 AGZ XII - 261
Statuta noue... xiązączia Conhrada (statuta nova... ducis Conradi) 1498 MacPraw VI (6) - 272

2. 'taki, który dopiero co został zrobiony, dopiero co powstał, pojawił się, przybył itd., również odznaczający się cechami rzeczy dopiero co zrobionych, niezniszczony, całkiem dobry, cały' - 'novus, recens factus, qui nuper venit, nondum corruptus, bonus, integer'

O, kaco iesc ti to crole mile pouabil, iz gim nouø <gwiazdę poka>zal y zyauil! XIV med. Kśw - cv 37
Spowadaycze se Gospodnu w gøsloch...! Poycze iemu pene nowe (cantate ei canticum novum), dobrze spewaycze iemu glossem ca 1400 Fl - 32, 2
Gy<ch>sze synowe yako nowy sczepowe we mlodosczy swogey (quorum filii sicut novellae plantationes in iuventute sua) ca 1400 Fl - 143, 13
Iacom y<a> Iacuszowi nowey istbi... <ni>e røczil 1403 KsMaz I - nr 362a
Ita quod molendinum novum al. nowy mlin... perpetue cessit 1435 KodMazL - 184
Zydowye, gysz przes nowe sdradi (per novas deceptiones)... na zastawą pozyczayą pyenyądzy 1449 Sul (1.1) - 47
Quod de nova, o nowem, nativitate illius querent (Mat 2, 2) XV med. SKJ V (1) - 266
Poczwyrdzily to pole y s *to yaskynyø Abramowy synowye *eth ku gymyenyu nowemu (et confirmatus est ager, et antrum quod erat in eo, Abrahae in possessionem monumenti a filiis Heth) 1455 BZ (1) - Gen 23, 20
Wrony strelcy gednooky (sc. koń), plech cysthy, panczers, oboyczek, schynky cysthe, lepka cyrna, thasky nowe, schamostrel 1471 GórsJaz - 271
In nowo opido al. na nowym rynku 1494 Podol - 9
A freno, ad quod nowe wadzydla ferrea 1500 ZsigBud - 47
Kyedy vyschla svada, która szye przy novych rzeczach poczyna (in novis rebus accidere solet) XVI in. Rozm - 111
Vzrzącz to wschysczy szye lekna y poczna szye dzyvovacz takyey novey rzeczy (admirantes nimium novitatem facti) XVI in. Rozm - 135
O nova y nyeslychana smyaro, Krystus... vmyval svem zvolyenykom[a] nogy! XVI in. Rozm - 532

3. (o roślinach, płodach i produktach rolnych oraz przychówku) 'wyrosły, urodzony ostatnio, zrobiony z ostatnich zbiorów, tegoroczny, świeży, młody' - (de plantis, frugibus, animalibus) 'novus, novellus, pullus, recens, hornus'

Za szyedm dny poszywacz bødzesz przesznycz, yakosz gesm przykazal tobye, czassu sznywa nowich rzeczy (in tempore mensis novorum), bo myeszyøcza lyetnyego czasu wiszedl gesz s Egipta 1455 BZ (1) - Ex 34, 18

Połączenia wyrazowe

nowe gody
1. 'pierwszy dzień miesiąca obchodzony przez Żydów jako święto'

Calende noue gody (hodie non sunt Calendae neque sabbatum IV Reg 4, 23) 1471 MamKal - 86

nowy księżyc
2. astr. 'pierwsza faza księżyca, nów'

Nouilunium vlg. nowy ksząszycz 1442 WokRacz - 151v
Novilunium nowy *czanycz XV p. post. WokPet I - 7

Nowe Lato
3. 'pierwszy dzień nowego roku, Nowy Rok'

Micolay dal Pelgrzimowi rok na iutrza Nouego Lata na saplatą penandzi 1410 Kal - nr 308

nowy miesiąc
4. 'pierwszy dzień miesiąca obchodzony przez Żydów jako święto'

Calende nowe myeszacze (si quando habebitis epulum... et Calendas, canetis tubis Num 10, 10) ca 1470 MamLub - 40

nowy rycerz
5. 'żołnierz nowo zaciężny, rekrut'

Tirones nowych riczerzow (tulit magister militiae... scribam principem militum, qui probabat tyrones Jer 52, 25) ca 1470 MamLub - 218

Nowy (Testament)
6. 'zbiór ksiąg religijnych przedstawiający wydarzenia z życia Jezusa oraz Jego nauki, młodsza część Biblii stanowiąca podstawę doktryny chrześcijańskiej'

Ex quinque panibus ordeaceis et duobus piscibus magnam turbam in deserto satiauit (por. Math 14, 18)…. Per istos quinque panes intelliguntur quinque libri Moysi, per pisces intelliguntur vero nowy et vetus (sc. testamentum) XV ex. R XXIV (2.13) - 374

nowy zakon
7. 'nauka Chrystusowa jako przeciwstawienie mozaizmowi, tj. staremu zakonowi, niekiedy przenośnie o samym Chrystusie jako twórcy nowej religii'

Dokonavschy myly Krystus Vyelyką (leg. w Wieliką) Nocz starego zakonv, chczyal ydz kv novemv zakonv, v ktoremze by svyątą krev y yego vmaczenye, y smarthvychvstanye z vyelyką ządza na vyeky pamyątaly y czczyly XVI in. Rozm - 541
Mathka Boza czvarte począla proszycz rzekączy: Me myle dzyeczye, vspomym na to, czosz thy przykazal v starem zakonye y v novem kazdemv czlovyekv, aby czczyl oycza y matka svoyą XVI in. Rozm - 503

miesiąc nowych użytków
8. jako tłumaczenie hebrajskiego miesiąca Abib, będącego odpowiednikiem kwietnia

Dzysz wiydzeczye myeszøcza nowich uszitkow (mense novarum frugum) 1455 BZ (1) - Ex 13, 4

Formy wyrazu w funkcji innych części mowy

nowe (rzeczownik)
'najbliższe zbiory, plony do zebrania w danym roku'

Confessor dixit: Iam pro penitentia tuorum peccatorum ut comodes frumentum pauperibus usque do novego per coretum ca 1500 GlKazB I (1.1) - 40

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

Gody (rzeczownik)
Księżyc (rzeczownik)
Lato (rzeczownik)
Miesiąc (rzeczownik)
Rycerz (rzeczownik)
Testament (rzeczownik)
Użytek (rzeczownik)
Zakon (rzeczownik)

Sstp

Sstp V 297b

PDF

Nowy

w opracowaniu

Fleksja

Nowy

Semantyka

Zapożyczenie

Uwagi

Bibliografia

Odsyłacze

Sstp

Errata

Jak cytować?