Cichy

w opracowaniu

nr hasła: 2844

Fleksja

przymiotnik
Widok zaawansowany
stopień: równy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik cich
cichy
cicha
ciche
dopełniacz ---
celownik cichemu
--
biernik cichego
--
narzędnik cichym
cichą
-
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik --cichyma
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ciszy
ciche
-
dopełniacz cichych
--
celownik ---
biernik ciche
--
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
stopień: wyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik cichszy
--
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
stopień: najwyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---

Semantyka

Definicje
1. 'spokojny, skromny, pokorny' - 'mitis, modestus, humilis'2. 'łagodny, dobrotliwy' - 'mitis, clemens'
  • Bo ti, Gospodne, lubezliwi y czichi ies (quoniam tu, Domine, suavis et mitis) ca 1400 Fl - 85, 4
  • Ihus... respondit voce benigna czychym: Regnum meum non est de hoc mundo ca 1500 GlKazB I (1.1) - 79
  • Yey (sc. dziewice Maryjej) vezrzyenye bylo barzo czyche, dobrotlyve, szmyerne a barzo poczesne (visus eius mitis erat) XVI in. Rozm - 20
  • Davyd, kyedy byl myedzy svemy zvolyenyky, nygd yego czyszschy nye byl, alye v szadzye przeczyv nyeprzyaczyelom v boyv nykt ostrzschy y tvardtschy XVI in. Rozm - 626
3. 'powolny' - 'lentus'
  • Fallit melliti sapor incautos atoniti, nyeostrzezone ludzy, undaque lenta, czycha, lauat, podlewa, litus edendo cavat, podriva[y] 1466 R XXII (1.1) - 20
Połączenia wyrazowe
'słuchać cichyma uszyma'
por. Sstp
  • Consulitur igitur viris non propter pulcritudinem ducere uxores sed propter bonos mores... et hoc... vulgaris cantilena nobis consulit dicens: Nye wybyeray, iunochu, oczima, ale szluchay czychima vszyma 1466 R XXV (1.2.2)
Formy wyrazu w funkcji innych części mowy
cichy (rzeczownik)
'człowiek skromny, pokorny'
  • Sødzy sirocze y cychemu, iszbi wøcey ne smal wiszicz se (leg. wyszyć sie) czlowek na zemi (iudicare pupillo et humili, ut non apponat ultra magnificare se homo super terram) ca 1400 Fl - 9, 41
  • Przespeie smerne w sødze, nauczi cyche drogam swim (diriget mansuetos in iudicio, docebit mites vias suas) ca 1400 Fl - 24,10
  • Sødzicze *neymaioczemu y syrocze, czichego y vbogego sprawcze (iudicate egeno et pupillo, humilem et pauperem iustificate) ca 1400 Fl - 81, 3
  • Blogoslavyeny czyschi, bo ony poschądą zyemyą (beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram Mat 5, 4) XV med. R XXII (2) - 175r
  • Gen nye gest czych a potulen..., ten nye ma zalosczy. Daley, kto nye gest vbog duchem, nye moze bicz czych any potulen XV med. R XXII (2) - 222v
  • Bo nye gest syla twa w sebranyv lyvda, Panye,... any syø tobye piszny lyvbyly..., ale pokornich a cychich (humilium et mansuetorum) zawszgy syø tobye lyvbyla modlytwa 1455 BZ (1) - Judith 9,16

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

Sstp

Sstp I 287a
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 2844, www.blsp.ijp.pan.pl, [dostęp: 21-04-2025 r.]
oprac. MK
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny