Biały, Bieły

w opracowaniu

nr hasła: 1419

Fleksja

przymiotnik
Widok zaawansowany
stopień: równy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik biał
biały
bieły
biała
bieła
białe
dopełniacz białego
białej
biały
białego
celownik ---
biernik białego
biały
bieły
białą
biełą
białe
narzędnik białym
białą
biełą
-
miejscownik --białem
białym
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik -białema
-
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj przymnogi nieosobowy
mianownik -białe
biełe
białe
białe
dopełniacz białych
białych
białych
-
celownik ----
biernik białe
białe
biełe
biała
białe
-
narzędnik -białemi
białymi
--
miejscownik ----
wołacz ----
stopień: wyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik -bielsza
-
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj przymnogi nieosobowy
mianownik bielsze
bielszy
---
dopełniacz ----
celownik ----
biernik ----
narzędnik ----
miejscownik ----
wołacz ----
stopień: najwyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj przymnogi nieosobowy
mianownik ----
dopełniacz ----
celownik ----
biernik ----
narzędnik ----
miejscownik ----
wołacz ----

Semantyka

Definicje
por. Sstp
  • Nyewyasti nauczyone daly søø, czso søø naprzøødly, postawczow modrich, pawlok czyrwonich, sukyen dwogecz krassonich y byalich, y prøgatich (dederunt hyacinthum, purpuram et vermiculum ac byssum) 1455 BZ (1) - Ex 35, 25
  • Wszytky sze owce zkoczyly a pstre yagnyøta gymyaly. A on (sc. Laban) lepak rzece: byale sobye weszmyesz. Tedi lepak wszitky owce gymyali byale yagnyøta (alba quaeque accipies pro mercede, omnes greges alba pepererunt) 1455 BZ (1) - Gen 31, 8
  • Bili sø Labanowi wszitky byale a czarne (alba et nigra) owce 1455 BZ (1) - Gen 30, 40
  • Staly kaplany y nauczeny odzeny søcz w byala rucha (amicti stolis) 1455 BZ (1) - II Esdr 7, 9
  • Zøbi gego (sc. Judy) byelsze mleka (lacte candidiores) 1455 BZ (1) - Gen 49, 12
  • Sindones byale rucha ut czechly (in die illa auferet Dominus ornamentum calceamentorum..., monilia..., sindones Is 3, 23) 1471 MamKal - 182
  • Bysso pawloką byala (cognationes domus operantium byssum in domo iuramenti, I Par 4, 21) 1471 MamKal - 91
  • Okropisz, gl. pokropysz, miø, Pane, gl. Gospodne, yzopem y oczisczion bødø, zmigesz, gl. omygesz, miø y nad, gl. mymo, sneg vbielon, gl. byaly, bødø (asperges me hyssopo, et mundabor, lavabis me, et super nivem dealbabor Psal 50, 9) XV in. KartŚwidz
  • Kon czyszawy sz obyema nogama byalema str<z>elczy 1499 GórsJaz - 275
  • Kon czyszawy lyszy, s byalemy trzemy nogamy 1499 GórsJaz - 275
  • Koyn byeli valach pod pacholanczem dobri po raczku 1500 GórsJaz - 286
  • Candidiores byelsy Nazarei eius (candidiores Nazaraei eius nive Thren 4, 7) 1470 GlPolB (1.2) - 24
  • Cidarim biss<ina>m byalą coroną (dabit illi rex Darius dona magna, purpura cooperiri... et currum aureo freno et cydarim byssinam II Esdr 3, 6) ca 1470 MamLub - 105
  • <M>at<k>o Boza,... nad lilyą <bi>elsza ca 1500 PamLit XXVIII (3.2)
  • Ach, moy kwyathkv naroszkosznyeyschy, <...> na thwogyem lyczkv byalem kuthaczy a rosza czyrwona w poszrothkv 1447-1462 Zab (35) - 545
  • In conspectu Agni amicti stolis albi sprzed obliczym Baranka odzane w byale odzyenye (Apoc 7, 9) XV med. SKJ V (1) - 275
  • Veste coruscans w odzyenv balym XV med. R XXV (1.4) - 152
  • Pan Lanczky vkazal kon sloyerzowathy dobry strzyelczy lysshy, zadnye nogy byalye obyedwye, a dobry 1495 GórsJaz - 7r
  • <Koń> wrony kopynyczy, noga byela zadnya 1471 GórsJaz - 272
  • Kon strzelczy rowny, nazad ma byele dwe nogy 1471 GórsJaz - 270
  • Kon rydzy str<z>yelcy dobry, trzy nogy byelye 1471 GórsJaz - 270
  • Kon strzelczy maly z byela noga 1471 GórsJaz - 270
  • <Koń> gnyady strzelczy, prawa noga mą naszad byela 1471 GórsJaz - 270
  • Syosthry przy plasczv mogą tez myeczi albo y na szvkny kythlyk albo kyeczek plothna byalego albo czarnego 1484 Reg - 5r
  • Pasnokczye myal (sc. Jesukryst) gladkye, byale a szylno czyste (ungues erant limpidi, clari, bene mundi), a wschytko yednakye, a z byalosczy malvczko czyrvone XVI in. Rozm - 154
  • Iako Mykolay, przysethwsy na gymyenye moye Dambrowka, pobral schathy byale 1490 ZapWarsz - nr 1650
  • Dzyelcze thu dwu wolu, liszego y yelonka, y konya walacha byalego widzielily na rolya pana 1449 Czrs - s. LXXIV
  • Iandrzey Boyanowsky... gest clenotu Baranow, czsso nossą byaly baran na czirwonem sczicze 1422 Kościan - nr 922
  • Iako ya tho vyem, isze Mycolay… przysschethwschy gwalthem… do Iandrzeya v dom nye zothffarzal zamkow chanszebna rzeczą, hany mv byally skrzynky, v kthorey byly rambky, czepcze…, i drugych rzeczy domovych… nye vkradl 1473 TymProc - 280
  • Iako ya tho dobrze wyem, esze Swyanch nye wzal rzeczy byalich za pol kopy 1456 TymProc - 334
  • Iacom ya... nye wzanl s skrzynye Iedwydzyney... suknyey..., kozucha..., czepcza..., obrusow y czachlow z ynymy byalymy schathamy 1471 TymProc - 281
  • Splendenti candido iasznim a byalim 1461-1467 Serm - 345v
  • Sismundus Sodwalth habet equm byely antiqum peressum,… Moczidlnyczky habet equm byely XV p. post. GórsJaz - 282
  • Nunc ergo scribatur baal pro albo et byaal pro percuciebat, et sic plana erit differencia ca 1470 Park - 4v
  • Si scribatur… byaal, id est albus, et byaal, id est percuciebat, in scripto non erit differencia, cum in voce et significato differencia sit ca 1470 Park - 4v
  • Iaco Ianuss Vnączsky wząl Pyotrowy Guasdze coyn…, sczyt a samostrzal…, a byalych ramb yaco quinque marce 1423 Kościan - nr 979
Połączenia wyrazowe
biała mąka
1. biała niedziela
2. por. Sstp
  • Prohibeatis, ne in dominica Iudica al. byala nyedzela superstitiosam consuetudinem observent, offerentes quandam ymaginem, quam mortem vocant et in lutum postea proiciunt XV in. Stat - 50
  • Hodierna dies olim vocabantur dominica alba vlg. byala 1414 GlKazB IV (1.1) - 36
białe kadzidło
3. por. Sstpbiałe lilije
4. por. Sstpbiałe śliwy
5. por. Sstpbiały dzień
6. por. Sstp
  • Tako vøcz on (sc. św. Jan) od srothnocy asze do balego dna gestcy gim on bil kaszal y tese o Bodze przepouedal ca 1409 Gn - 181v
biały marmur
7. por. Sstp

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

Sstp

Sstp I 79a
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 1419, www.blsp.ijp.pan.pl, [dostęp: 21-04-2025 r.]
oprac. MK
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny