rękopisu:
1472
tekstu polskiego: 1472
XV p. post.
Postać materiału polskiego
Charakterystyka zawartości
Autor: -
Rodzaj: słownik
Typ: inny
Rostafiński Józef, Średniowieczna historia naturalna w Polsce, cz. I. Symbola ad historiam naturalem medii aevi. Plantas, animalia, lapides et cetera simplicia medicamenta quae Polonia adhibebantur inde a XII usque ad XVI saeculum [...] collegit [...], cz. II. Collectanea scientiam naturalem qualis medii aevi temporibus in Polonia viguit illustrantia. Materiały źródłowe do słownictwa przyrodniczego średnich wieków w Polsce, Kraków 1900.
Materiał cytowano z tomu II według kursywnej numeracji zamieszczonej przez wydawcę. Autor umieszcza w transliteracji także synonimikę łacińską. Charakterystykę źródeł i objaśnienia średniowiecznych nazw botanicznych zamieścił Rostafiński w tomie I. W Sstp prawie zawsze przedrukowywano te znaczenia. W nielicznych wypadkach niewątpliwych pomyłek wydawcy Sstp identyfikował nazwy samodzielnie. Systematyczne polskie nazwy botaniczne podawano za kluczem do oznaczania roślin: Władysław Szafer, Rośliny polskie, Warszawa 1953. Na końcu I tomu Rostafiński umieszcza trzy indeksy: 1. łaciński indeks rodzajów roślin - Genera plantarum at animalium; 2. łaciński indeks nazw roślin - Index nominum propriorum; 3. spis polskich nazw (przy zestawieniach układ alfabetyczny wg rzeczowników). Większość materiału ekscerpował własnoręcznie do magazynu Sstp sam Józef Rostafiński. Materiał niewyekscerpowany rozpisywał każdy autor botanicznego hasła wg cz. II Średniowiecznej historii naturalnej w Polsce, uprzednio wyszukując w cz. I odpowiednie numery nazw. Wydawca przedstawia następujące XV-wieczne rkpsy i inkunabuły (u Rostafińskiego w cz. II Materiały źródłowe jest ciągła numeracja rkpsów i inkunabułów z w. XV i XVI, przy czym nie są one ułożone chronologicznie):
1. Antibolomenon Kapituły Krakowskiej z roku 1472. Znajduje się on w Materiałach na stronach 3-59 i obejmuje nry polskich nazw od 1 do 1883. ~ Rkps znajduje się w zbiorach Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej nr KP 225. Zawiera on słownik lekarski sporządzony przez Jana Stańkę, średniowiecznego przyrodnika, kanonika wrocławskiego i krakowskiego, lekarza królewskiego i Kapituły Krakowskiej, wykładowcę medycyny na Akademii Krakowskiej. Rkps odnalazł Ignacy Polkowski. Z badań Rostafińskiego wynika, że rkps po śmierci Stańki pozostał w Bibliotece Kapitulnej. Jest to księga in folio, licząca 540 numerowanych stron, pisana w dwie kolumny. Na końcu pierwszej szpalty na pierwszej stronie rkpsu jest data ukończenia słownika 1472. Cały rkps pisany jest na papierze, którego znak wodny odpowiada dacie 1465. Na papierowej wyklejce przedniej okładki napis Incipit Antibolomenum Benedicti Parthi świadczący o tym, że rkps jest kopią czy przeróbką dzieła bliżej nieznanego Benedykta Parta. Na 1 s. rkpsu zaczyna się bez żadnego napisu Antidotarium i ciągnie się do s. 521. Na drugiej, prawej kolumnie 1 s. napis rubryką Tabula synonimoium. Spis ten kończy się na pierwszej kolumnie s. 527. Następne karty są poliniowane, jak całość rkpsu, ale puste, zapisane są dopiero dwie ostatnie karty, 539 i 540. Według badań Rostafińskiego końcowa część rkpsu, od s. 482, została napisana przez samego Stańkę, a nie tylko przez niego skopiowana. Kilkanaście polskich glos znajduje się też na wewnętrznej stronie tylnej okładki. W każdym szeregu synonimów łacińskich są glosy polskie i niemieckie, wpisywane od strony 2 jednakowo - rubryką (na s. 1 glosy niemieckie wpisano niebieskozieloną farbą). Do końca rkpsu polskie synonimy występują prawie zawsze, niemieckich prawie nie ma na ostatnich stu kartach. W rkpsie często nazwy łacińskie są wpisane później, obok głównego szeregu nazw lub na marginesie (zapiski polsko-łacińskie), w miarę zapoznawania się właściciela księgi z nowymi źródłami. W całym rkpsie jest około 2000 nazw polskich i 800 niemieckich, w przeważającej mierze nazywających „przedmioty historii naturalnej”, „Antibolomenum jest słownikiem lekarskim, zawierającym [...] to wszystko, co stoi w jakimkolwiek związku z praktyką lekarską i aptekarską. Są tu zatem wyliczone nie tylko minerały, rośliny i zwierzęta oraz preparaty z nich otrzymywane, ale pokarmy i napoje, nazwy chorób i członków zwierzęcych oraz różnego rodzaju sprzęty apteczne i przybory, których lekarz może używać” (Symbola I s. 39-40). Na końcu tomu II Rostafiński umieścił „cztery tablice podobizn w zmniejszeniu” z czterech stron tego rkpsu (22, 122, 489, 512). Od II tomu Sstp korygował niektóre odczytania Rostafińskiego wg poprawek w artykule Marii Borsuckiej Słownik przyrodniczy Jana Stańki z 1472 r. Poprawki do przedruku J. Rostafińskiego, Rozprawy Komisji Językowej I. Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław 1959, s. 205-212. Najnowsza bibliograficzna wzmianka o rkpsie w ChrestWRz s. 208, wraz z publikacją łacińskich i polskich nazw z czterech stron z końca rkpsu. Materiał z tego źródła Sstp datował wg daty z rkpsu - 1472. Glosy z tylnej okładki są datowane tak samo jak cały rkps. Natomiast pięć polskich glos, znajdujących się na pergaminowej karcie na przodzie rkpsu Sstp datował XV p. post.
