rękopisu:
XV
glos: XV p. post.
XV ex.
Postać materiału polskiego
Charakterystyka zawartości
Autor: -
Rodzaj: tekst prozaiczny
Typ: traktat
Brückner Aleksander, Przyczynki do dziejów języka polskiego. Seria trzecia. 13. Rękopis lekarski XV wieku z glosami polskimi, Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Filologiczny, t. LIII (1916), s. 59-138.
Rkps, znajdujący się w zbiorach Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, obecnie we Wrocławiu, o sygn. 5158 II, pochodzi z Biblioteki Stanisławowskiej XX Lubomirskich. Składa się z kwinternów, oznaczonych u góry na kolejnych kartach od D5 do Yx. Dalsze kwinterny nienumerowane. Pisany, wg Brücknera, jedną ręką; zawiera liczne błędy, często poprawiane przez kopistę. Na początku brak 34 kart, o ich zawartości mówi spis treści po karcie Yx. Na końcu też liczne karty wydarte, ich zawartość poznajemy ze spisu rozdziałów na początku traktatu. Rkps zaczyna się elementarnym podręcznikiem Medicinale, na którego treść składają się popularne traktaty dotyczące praktyki lekarskiej, m.in. Regimen sanitatis. Zawiera też obszerny alfabetyczny spis roślin (nazwany przez Brücknera „obszernym regestrem”) z opisem ich przydatności medycznej oraz recepty dopisywane na marginesach bocznych i dolnym. Rkps nie jest datowany, wg wydawcy pochodzi z drugiej połowy XV w. Na podstawie obecności glos polskich i niemieckich w samym tekście oraz niemieckich dopisywanych później a także wzmianki o polskim lekarzu króla Jagiełły Jakubie Brückner uważa, że rkps powstał w Krakowie, przepisany jednak ze wzoru czeskiego. Dowodem mają być tekstowe glosy czeskie w pierwszej połowie kodeksu oraz częste odwoływanie się do magistra Albika, słynnego medyka i arcybiskupa praskiego. Rkps ten omawia krótko Adam Bednarski na s. 74-75 swego artykułu Materiały do dziejów medycyny polskiej w XIV i XV stuleciu w 1939 r. i podaje, że kodeks został przywieziony przez Ludwika Bernackiego z Kruszyny (koło Częstochowy) ze zbiorów Stefana (Stanisława?) księcia Lubomirskiego. Podaje on także tytuły traktatów medycznych tego rkpsu oraz wiadomość o istnieniu w rkpsie na s. 360 tzw. tablicy moczowej z ilustracjami. Pisze też, że rkps jest z w. XV, „pisany różnymi rękami” (BednMed s. 74); inaczej więc ocenia pismo niż Brückner. Brück- nerowska metoda wydania materiału polskiego tego zabytku jest skomplikowana, lokalizacja glos podana wg starej paginacji kwinternów rkpsu - często myląca. Wydawca pisze: „Najwięcej glos jest w owym obszernym regestrze i ten obrałem jako podstawę, dopisując odmienne brzmienie [...] w nawiasie kanciastym; w nawiasie okrągłym dodawałem później dopisywane glosy po brzegach czy nad liniami” (s. 60). Stosowanie tych nawiasów jest niekonsekwentne. Sprawę komplikuje fakt, że tylko część nadpisanych glos pochodzi z pewnością od tej samej ręki co cały rkps. Inne są późniejsze. W wydaniu swym Brückner część glos w ogóle opuścił. Od 1958 r. Pracownia Sstp dysponowała kilkunastoma fotokopiami tego rkpsu (k. 373-388). Od 1976 r. materiał cytowano wg nieopublikowanych ekscerptów zrobionych przez Elżbietę Belcarzową z mikrofilmu rkpsu. W Sstp glosy wcześniejsze datowano XV p. post., późniejsze XV ex. Ekscerpcja niepełna Kazimierza Nitscha. Glosy opuszczone przez Brücknera oznaczano RRp LIII z numerem strony, na której powinny się znaleźć u Brücknera.
