Drogi

w opracowaniu

nr hasła: 9377

Fleksja

przymiotnik
Widok zaawansowany
stopień: równy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik drogi
droga
drogie
dopełniacz drogiego
drogiej
drogiego
celownik ---
biernik drogi
drogą
drogie
drogiego
narzędnik drogiem
drogim
drogą
drogim
miejscownik -drogiej
drogiem
drogim
wołacz drogi
--
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik --droga
dopełniacz drogich
drogich
-
celownik ---
biernik drogie
drogie
-
narzędnik drogimi
drogimi
-
miejscownik ---
wołacz ---
stopień: wyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik -droższa
-
dopełniacz --drogszego
droszego
celownik ---
biernik --droższe
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik droszymi
--
miejscownik ---
wołacz ---
stopień: najwyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik -nadroższa
-
dopełniacz nadroższego
--
celownik ---
biernik ---
narzędnik -nadroższą
-
miejscownik --nadroższem
wołacz nadroszy
--
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---

Semantyka

Definicje
1. 'kosztowny, cenny' - 'pretiosus'
  • Bylastha dwa bracencza barso bogatha..., fsyczko bogadstwo sprzedala... a vbostw i tese na kosczoly szøcz ge ony bily rosdaly a swøtego Gana szøcz ony bily nasladoualy. A tedy vøcz f geden to czasz szøcz ony bily swe *sludzy f drodzem odzenv chodzøcz vsrzely ca 1409 Gn - 182r
  • Bisso w nadrossem plotne (homo quidam erat dives, qui induebatur purpura et bysso Luc 16, 19) XV in. R XXIV (1.8) - 73
  • Ornata regis purpura krasna rithą pawloka, naczistschim albo nacziesnieyschim drogim scharlatem (arbor decora et fulgida, ornata regis purpura, erecta digno stipite, tam sancta membra tangere) 1444 R XXIII (13) - 303
  • In diversorio non erat positus in precioso cubili, w drogyey kolebcze, sed in presepio XV med. SKJ V (1) - 269
  • Poslal krol Nabuchodonor ti, gisz gy przywyedly do Babylona a ss nym wnyesly wszitki droge ssødi domv bozego (misit Nabuchodonosor rex, qui adduxerunt eum in Babylonem asportatis simul pretiosissimis vasis domus domini) 1455 BZ (1) - II Par 36, 10
  • Speciosam drogą rzecz (si congregaverint aurum et argentum, et omnem rem speciosam III Esdr 4, 18) ca 1470 MamLub - 105
  • Braczya wszythczy thego zakonv mayą myeczi odzyenye schare pospolyczye..., a tez nyedrogye, vyąwschy nyzby sye ynako... zvydzialo przez sthar[z]sche z doradzenym mynistrowzky<e>m, kthoremv odzyenye drossche nosziczy, a tho dla sluschney y yawney przyczyny byloby tho dozvolono (fratres... de humili panno in pretio... vestiantur, nisi fuerit ad tempus in pretio per visitatores... cum aliquo dispensatum) 1484 Reg - 4v
2. 'ceniony, wartościowy, ważny, doniosły' - 'pretiosus'
  • Obetnycze moye Panv wroczø przede wszemy ludzmy yego, droga przed oczyma gospodnowym<a> smercz swøtych gego (pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum eius) ca 1400 Fl - 115, 5
  • Sdrowa, Maria, dzewko sswanta, twa mylosscz drossa wssego slota na tem to sswyecze 1409 ŚlPolW (12.1) - 3ra
  • O quam preciosus est tytulus, o cho droge gest snamø, paupertatis apud Deum ca 1409 Gn gl. - 157r
  • Donabit, daruye, donis suis toto mundo carioribus vlg. droschymy 1447 ŚlPolW (4) - 10
  • O dvszyce, kvecze drogy, nethv drogszego na them svecze, thanes se zlemv dvchv przedela, gdysz kv grzechv vola zla brala 1461-1470 SkargaWroc - 12r
  • O dvszyce, kvecze drogy, nethv drogszego na them svecze, thanes se zlemv dvchv przedela, gdysz kv grzechv vola zla brala 1461-1470 SkargaWroc - 12r
  • O duszyco, drogy kwyecze, nyc droszego na them szvyecze, tanyesz szya dyablv przedala, yszesz szya w grzeschech kochala 1463 SkargaPłoc - 277rb
  • Nadroszsza iesth przed obliczim bozim szmiercz swiątich iego (pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum eius Psal 115, 5) 1482-1483 MW - 13v
  • O nadroszy kwyathku panyenssky *czyszthosz<c>y, Maria, mathko boszkyey myloszczy XV ex. PF IV (4.7)
  • Iezv Criste, kthorysz mye raczyl odkvpycz szwoya nadroszscha krwya..., wyrwy mye... od grzechow czyaskych XVI in. Naw - 82r
3. 'nadmierny, mający przesadnie wysoką cenę, zbytkowny' - 'nimius, luxuriosus'
Połączenia wyrazowe
drogi kamień, drogie kamienie
1. 'kamień szlachetny'
  • Boiazn bosza swota przebiwa na wek wekom..., szødneysza nad zloto y nad kamen drogi barzo (super aurum et lapidem pretiosum multum) y slotczeysza nad mod y nad stredz ca 1400 Fl - 18, 11
  • Gospodne, w moczy twoiey weselicz se bødze krol..., bo przeszedl ies gi w blogoslawenstwech slotkosci wstawil ies na glowo iego coronø od kamena drogego (posuisti in capite eius coronam de lapide pretioso) ca 1400 Fl - 20, 3
  • Mylowal gesm zakon twoy nad zloto y nad droge kamene (ideo dilexi mandata tua super aurum et topazion) ca 1400 Fl - 118, 127
  • O, vy dze, nøcznicy..., isescze vy szobe stracyly f *krolefstwo nebeskem vekuge veszele a domy slothem y *drodzim kamen<i>m opravone, alle vy svim duszam f pekle nalesliscze vy vekuge pothøpene ca 1409 Gn - 182v
  • Simile est regnum celorum homini negociatori, quaerenti bonas margaritas lepak przyrownano yeszth qupczowi szukayoczemu dobrich perl, drogego kamena (Mat 13, 45) ca 1420 R XXIV (1.9) - 86
  • A vzrzawszi ludith Oloferna, a on syedzi pod podnyebym, gesz bilo vdzalano z zlotogłowa a z zlota y z zmaragda a s kamyenya nadroszszego setkanym (quod erat ex purpura, et auro, et smaragdo, et lapidibus pretiosis intextum) 1455 BZ (1) - Judith 10, 19
  • Illa virgo, que gemis, drogimy ka<mieniami>, virtutum sanctarum decorata 1456 ZabUPozn (1) - 89
  • Gemmas, ut sunt tkanky perlowe a. drogych kamyon (in die illa auferet dominus ornamentum calceamentorum... et annulos, et gemmas Is 3, 21) ca 1470 MamLub - 182
  • A tesz szye myeny, yze kyedy przyschedl svyaty Bartlomey kv mylemv Iesusovy, tedy myal... pawloczyste odzyenye na sobye... a buthy perlamy y drogyem kamyenem opravyone podlug obyczaya starych krolow XVI in. Rozm - 235
drogi kupiec
2. 'drogo sprzedający'droga maść
3. 'kosztowne pachnidło, wonny olejek'
  • Maria Magdalena et Maria Iacobi et Salome emerunt aromata, ut venientes ungerent nakvpili masci drogich, przizedwsi poma<za>li (Marc 16, 1) XV in. R XXIV (1.8) - 72
  • Cum aromatibus s drogymy masczamy (messui myrrham meam cum aromatibus meis Cant 5, 1) XV med. R XXV (1.4) - 154
  • Dilectus meus descendit in ortum suum ad ariolam aromatum, id est na gvmnisko drogyey masczy (Cant 6, 1) XV med. ZabUPozn (3) - 126
  • Manne (pro mamme) tue pirssy tue nad wsith<k>y vonne masczy drogye (quam pulchrae sunt mammae tuae, soror mea sponsa! Pulchriora sunt ubera tua vino et odor unguentorum tuorum super omnia aromata Cant 4, 10) ca 1470 MamLub - 147
drogie myto
4. 'wysoka, wielka cena'
  • Rosmaythe szą laszy, myedzy ktorimy szą nyektora drzewa w drvgych wyelgey vasznosczy a drogego mytha (diversae sunt silvae, inter quas aliquae reperiuntur, in quibus sunt arbores magni valoris et pretii), yako gest czysz y drvge drzewa droga 1449 Sul (1.1) - 80
droga woń
5. 'kosztowne pachnidło, wonny olejek'

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

–

Sstp

Sstp II 187b
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 9377, www.blsp.ijp.pan.pl, [dostęp: 21-04-2025 r.]
oprac. MK
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny