Ubogi

w opracowaniu

nr hasła: 848

Fleksja

przymiotnik
Widok zaawansowany
stopień: równy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ubog
ubogi
uboga
-
dopełniacz ubogiego
ubogiej
-
celownik ubogiemu
ubogie
ubogiej
-
biernik ubogi
ubogiego
ubogą
-
narzędnik ubogim
--
miejscownik ubogiem
--
wołacz ubogi
-ubogie
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ubodzy
ubogie
-
dopełniacz ubogich
ubogich
-
celownik ubogiem
ubogim
--
biernik ubogich
ubogie
ubogie
-
narzędnik ubogimi
--
miejscownik ---
wołacz ubodzy
--
stopień: wyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz uboższego
--
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
stopień: najwyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---

Semantyka

Definicje
'cierpiący niedostatek, nędzę, niebogaty, biedny' - 'pauper, inops, egens' por. Sstp
  • Allecz Maria, gdisczy gest ona svego szinka porodicz bila mala, takocz gest ona vboga bila, yszecz ona szadnego penødza ne gestcy ona bila mala ca 1409 Gn - 3v
  • Panye Boze, bądz twe nade mną ssmylowanye, nad vbogym zakem 1428 ChrestWRz (6)
  • Placzlywą skargą cząstokrocz-zmi sliszely, ysz wozny... vboge slyachti (pauperes milites)... gabayąącz, winalyazvyą wymislonee obyczaye 1449 Sul (1.1) - 27
  • Nye przymyesz persony vbogey (non consideres personam pauperis) 1455 BZ (1) - Lev 19, 15
  • Aczkoly vbogy ziwot wyedzemi, wszako wyele dobrego bødzem myecz, *bodzemly syø Boga bacz a grzecha syø wyarowacz, a dobrze czinycz 1455 BZ (1) - Tob 4, 23
  • Vstawyamy, aby <kiedy> sądza abo wogewoda... zaklad weszmye o wyną na naschem sziemyanynye bogatem abo vbogem, slachczyczv albo prostem, tho gest konye... abo ktorekole gynsze rzeczy, nye mayą rozstargacz any dzelicz myedzy sobą 1456-1470 Dział - 269r
  • Czastokrocz przed nas skarga przynaszana, kako slvszebnyczi abo wozny, geszdzącz po zemyam krolestwa naschego, vbogą slachtą (pauperes milites) y tesz dvchownych wsy navczyli syą lvpycz 1456-1470 Dział - 272r
  • Iusz odethchny, nyeborakv, mow sze mnv, vbogy zakv! 1463 De morte - 272vb
  • Lagisa paupercula vbogye myasto (attende Laisa, paupercula Anathoth Is 10, 30) ca 1470 MamLub - 184
  • Ecce pannum, vboge peluchi, in hys te protegam XV p. post. GlKazB IV (6.1) - 102
  • Zamath czyaszky dostal szya mye, ubogyey zenye, vydzacz roszkrw[y]awyone me myle narodzenye XV p. post. R XIX (3.1)
  • Antipas... począl movycz, yschby to myano dzyerzecz, czo oczyecz naprzod za zdrovya zapyschal, vtore yze byl zadnego nye vczynyl Herod vboszszego yedno Archelaus (secundum vero nullum, sc. testamentum, fore, quod ipsum pater mentis impos fecerat) XVI in. Rozm - 113
  • Gorze vam, madrczy,... yzeszczye vyzarly domy vbogych wdow (domos viduarum Mat 23, 14) XVI in. Rozm - 418
  • O pravdzyvy Gospodnye, yako pravdzyvy są tvoye ssądy, ysch szye nye chczesch smylovacz nad tvem synem any nad yego matką? Kv komv szye vboge matce vczyecz? XVI in. Rozm - 526
Połączenia wyrazowe
ubogi duchem
por. Sstp
Formy wyrazu w funkcji innych części mowy
ubogi (rzeczownik)
'człowiek ubogi'
  • I vczinil se iest gospodzin vtoka vbogemu (pauperi) ca 1400 Fl - 9, 9
  • Bo ne do concza zapomnene bødze vbogego, smara vbogich ne zgine do concza (non in finem oblivio erit pauperis, patientia pauperum non peribit in finem) ca 1400 Fl - 9,18
  • Oczi iego (sc. grzesznika) na vbogego zrzita... Godzi, bi vlapil vbogego, vlapicz vbogego , gdy przyczøga gy (Oculi eius in pauperem respiciunt... Insidiatur ut rapiat pauperem, rapere pauperem dum attrahit eum) ca 1400 Fl - 9, 31-32
  • W sidle swoiem vsmerzil gy, nacloni se y padne, gdy panowacz bødze vbogim (dominatus fuerit pauperum) ca 1400 Fl - 9, 33
  • Gospodzin w pocolenu prawem iest radø vbogego (Dominus in generatione iusta est consilium inopis) ca 1400 Fl - 13,10
  • Iescz bødø vbodzy y siczi bødø (edent pauperes et saturabuntur) ca 1400 Fl - 21, 28
  • Sluchaycze tego, wszistcy ludze..., pospolu w iedno, bogati y vbogi (dives et pauper) ca 1400 Fl - 48, 2
  • Widzcze, vbodzi, y weselcze se (videant pauperes et laetentur) ca 1400 Fl - 68, 37
  • Bosze, sød twoy crolowi day a sprawedlnoscz twoiø sinowi crolewskemu sødzy<ć> lud twoy wsprawedlnosci a vboge twoie (pauperes tuos) w sødze ca 1400 Fl - 71, 2
  • Chleb twoy z lacznimy zawszdi a s ubogymy (cum... egenis) gedz 1455 BZ (1) - Tob 4, 17
  • Carista vbogego loze ca 1500 WokLub - 23v
  • Czyeszyelstvem szyą barzo mądrze y rostropnye obchodzyl (sc. Jozef), bo zawzdy dobre dostatky myal, a s tego pomagal vbogyem, nyemocznym, pyelgrzymom y kazdemv, ktokoly przebog proszyl XVI in. Rozm - 31

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

–

Sstp

Sstp IX 266b
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 848, www.blsp.ijp.pan.pl, [dostęp: 21-04-2025 r.]
oprac. MK
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny