Dostojny, Dostojni

w opracowaniu

nr hasła: 7375

Fleksja

przymiotnik
Widok zaawansowany
stopień: równy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik dostojen
dostojny
dostojna
dostojne
dostojno
dopełniacz dostojnego
dostojnej
dostojnego
celownik dostojnemu
dostojne
dostojnej
-
biernik dostojnego
dostojny
dostojną
dostojnego
narzędnik -dostojną
dostojnym
miejscownik dostojnem
-dostojnym
wołacz dostojny
dostojna
dostojne
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj przymnogi osobowyrodzaj przymnogi nieosobowy
mianownik dostojne
dostojni
dostojne
---
dopełniacz dostojnych
--dostojnych
-
celownik dostojnym
--dostojnym
-
biernik dostojne
dostojny
dostojne
dostojnie
dostojna
dostojne
--
narzędnik dostojnymi
dostojnymi
--dostojnymi
miejscownik dostojnych
----
wołacz -----
stopień: wyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik -dostojniejsza
-
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj przymnogi osobowyrodzaj przymnogi nieosobowy
mianownik -----
dopełniacz -----
celownik -----
biernik -----
narzędnik -----
miejscownik -----
wołacz -----
stopień: najwyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz -nadostojniejsze
-
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj przymnogi osobowyrodzaj przymnogi nieosobowy
mianownik -----
dopełniacz -----
celownik -----
biernik -----
narzędnik -----
miejscownik -----
wołacz -----

Semantyka

Definicje
1. 'godzien czegoś, zasługujący na coś, winien czegoś' - 'dignus aliqua re, alicuius rei reus, qui aliquid meretur, quem aliquid decet'
  • Qui scandalizaverit unum de pusillis istis expedit ei, dostoyni yest, ut suspendatur mola asinaria in collo (Mat 18, 6) XV in. GlKazB II (5) - 104
  • Ten sesromoczoni... swyatky czczy dostoynimy (testibus fide dignis), tho yest s wlosczego sczithu dwyema, a se dwu cleynotu obczu thesz s kaszdego dwyema swyatkoma... swąn schlyachtha... doswyathczi 1450 Sul (1.2) - 103
  • A iestli vsrzy tego, ktosz gest sgrzeszil, ze gest dostogen kasni (sin... dignum viderint plagis), swlekøcz gy przed sobø, kazi bycz (leg. każy bić) 1455 BZ (1) - Deut 25, 5
  • Przeto iszesz puscyl møsza dostoynego szmyercy z røki twey (quia dimisisti virum dignum morte de manu tua), bødze dusza twa za gego duszø a lyvd twoy za lyvd gego 1455 BZ (1) - III Reg 20, 42
  • Yesus na wschytka zyemye vyschedl... czynyącz vyelyką czvda, vkazvyącz svoye mocz vyelykyemy dzyvy y vyelykymy y rozmaytymy czvdy, ktoresch szą dostoyne przepovyeda nya na wschytek svyat (plurima miracula relatione digna) XVI in. Rozm - 216
2. 'czcigodny, szanowny, pełen chwały, wybrany' - 'venerabilis, sacer, dignus, gloriosus, electus'
  • O nyewymowna dobroscz, o dzyw<n>a, dostogna dlugoscz... y gløbokoscz *myloszerdze boszkego! 1413-1414 JA XIV (4.1) - 503
  • Przykaszanym sbavyonym vpomnye[nye]ny y dosztho<j>nym wstaw<ienim> stw<orzeni> (praeceptis salutaribus moniti et divina institutione formati) 1413-1414 Msza I - s. 263
  • Spowedam sze Bogu..., dosthoyne pannye Marie XV in. Spow (4)
  • Wzøw... kyelich w dostoynye, w vyelebnye ranczye (accipiens... calicem in sanctas ac venerabiles manus) 1426 Msza IV - s. 314
  • Y thesz oth wyekugygo pothøpyenya nyasz odyemy, aby myedzy d[y]ostoyny thwey pospolnosczy raczy przyrownacz, et in electorum tuorum grege iubeas numerari ca 1431 Msza XII - s. 214
  • Puelle dostoyney dzieuicze (venter puellae baiulat secreta, quae non noverat) 1444 R XXIII (13) - 301
  • Electa stipite s dostoynego pnya (arbor decora et fulgida, electa digno stipite, dum sancta membra tangeret) 1444 R XXIII (13) - 303
  • Offerimus preclare maiestati tue de tuis donis ac datis hostiam puram, obyathvgemy dostoyney vyelebnosczy thwey, przeswyathley vyelykosczy, s twych darow y tesz danych obyathą... czistą 1446-1447 Msza XIV - s. 183
  • Nulla reperiretur dignior nye bila dostoynyeyscha XV med. SKJ V (1) - 255
  • Myli swanthi larnolcze, dostoyny doctorze y byskupye, bancz mylosczyw thwemu drusbye! 1454 Wisł (5)
  • Boze, ktori iesz przesz niepokalana (pro niepokalane) Dzevicze poczancze sprawylesz dostoyny a swiąti przibitek twoiemu synowi milemu (dignum filio tuo habitaculum praeparasti) 1482-1483 MW - 31v
  • O blogoslawyona y wszythkyey chwaly dosthoyna Anna szwyatha, kthora plodem rodzayv szwego nyebo yako gwyaszdamy oszadzyla, szloncze sz szyebye Naszwyatsza Panna Maria wypusczyla 1482-1483 MW - 95v
  • Assumtis de singulis tribubus, s kaszdego ossobnye pokolenya, viris peritis, assumtis znamyenythych i dostoynich, diuisit eis terram promissionis XV p. post. R XXV (1.6) - 182
  • Excellentissime nadostoynyessze XV p. post. R XXV (2.21) - 265
  • Thwymy vsty dosthoynymy y szlowy yest poczwyerdzono, yz karmya yest czyala twoyego XVI in. Naw - 49r
  • Poszly my, myly Gospodnye, twego szwyatego angyola, yzby… ode mnye odegnal wschytky szly duchy przez mocz thwego dosthoynego czyala y thwey dosthoyney krwye XVI in. Naw - 55r
  • Dzyąkvya thobye,... Cristhe, yzesz mye grzeschna nadznycza dzyszya raczyl wezwacz kv thwoyemv dosthoynemv stholv (ad tuam mensam sacram), yzesz mye raczyl nakarmycz *thwoyago czyala dosthoynego (tuo sacratissimo corpore) XVI in. Naw - 72v
  • Tamo byly dzywky byskupow zydowskych y vyelykych panow.... Maria bądącz s temy dostoynymy dzyevyczamy ve wschem dobrem zgadzala szyą z nymy Rozm XVI in. Rozm - 17
  • Bądzyesch oddana... svyątemv mązovy lozephovy, yen czyebye schova v tem dostoynym dzyevycztvye XVI in. Rozm - 38
  • Wschytek lud yey (sc. Marii) svyate y dostoyne nogy <całował> XVI in. Rozm - 61
3. 'uroczysty' - 'sollemnis, celeber, venerabilis'4. 'sprawiedliwy, prawy, cnotliwy' - 'honestus, iustus, rectus, virtutibus praeditus'
  • Svøthy Lucasz tutha vyclada y vypiszuge rodzag othcza y maczerze svøtego Gana, isczy [o] oniy przed milim Cristem bylycz szø dostogny a Boga szø *bogoczy ca 1409 Gn - 11v
  • A prestocz szø gest svøthy Gan s dostognich ludzy byl na rodzyl tegodla, isbicz on prafdø przepouedal byl ca 1409 Gn - 11v
  • A prestocz o them ten tho velebny doctor..., mouiy rzekøcz tako, yscy mily Crist dostogniym ludzem a *Bugu sluszøczim neuele dzeczy y plodu dage, pres to isby szø ony gymy ne stauily any velbyly przed luczmy ca 1409 Gn - 11v
  • Statum matrimonii esse licitum, dostoyne, et sanctum voluit nasci ex coniugata XV med. SKJ V (1) - 256
  • Gospodnye…, wzdy ya dobrze wyem, yz mye thy, thwa myloscz, dostoyna mozesch vczynycz, nye thylko ze mnye, alye ze wschysthkyego mozesch plyemyenya luczkyego dosthoynego vczynycz. Kthoraz ya czyebye proschą, aby thy ze mnye... prawdzywye vczynyl czlowyeka XVI in. Naw - 59r
  • Iozeph... byl czysty svego (leg. z swego) czyala, czysty na dvschy, czysty w czynych a w dostoynych obyczayow (pro obyczajoch) XVI in. Rozm - 32
  • Bylo na vysschem pyątrze pyekla yedno myasto..., v ktoremze byly dostoyne dusche albo namyenyone kv krolewstw nyebyeskyemv (in quo erant animae praedestinatorurn) XVI in. Rozm - 395
  • A to szye stalo przeto, by szye Pyssmo napelnylo, ktore pyssano o onem dostoynem Yopye, yze... nye bylo v nym zdrovya XVI in. Rozm - 822
5. 'odpowiedni, stosowny, należyty' - 'iustus, debitus, conveniens, idoneus'
  • Tako vøcz ge (sc. dary) thy nadzesz presz svøthø spouecz, a tesze pres dostognø pokuthø ca 1409 Gn - 172r
  • Ydoneis dostoynym ca 1428 PF I (5.4) - 494
  • Tha pothwarznycza mąką dostoyną... ma bycz pomsczona (calumniatrix autem poena debita... puniatur) 1449 Sul (1.1) - 58
  • Tho ma bicz rozumyano..., acz tako slyachczicz yako wlodika... swey *nyevynusczy przes swyatky godne albo dostoyne nye oczisczyąn (suam innocentiam per testes idoneos non expurgaverit) 1450 Sul (1.2) - 102
  • Nos quidem digna, dostoyne, factis recipimus, hic autem nichil mali gessit (Luc 23, 41) XV med. GlWroc - 91v
  • Poswaczenye czala y krwye Pana nasz<e>go... zyvothu vyecznemu odtrzymanyv srządzenye dostoyne stan sze (consecratio corporis et sanguinis domini nostri... fiat... in vitam aeternam praeparatio)! 1456 Msza VI - s. 263
Połączenia wyrazowe
jest dostojny
'przystoi, należy się'
  • Gospodne, Bosze moy, acz iesm vczinil to, acz iest lichota w moiu røku, acz iesm sewraczal odplaczaiøczim mne zla, doostoyno iest, bich spadl od mogich neprzy<a>czol prosznich (Domine Deus meus, si feci istud, si est iniquitas in manibus meis, si reddidi retribuentibus mihi mala, decidam merito ab inimicis meis inanis) ca 1400 Fl - 7, 4
  • Talis namque partus decebat Filium Dei, bo thakye porodzenye dostoyno bylo Synu Bozemu XV med. SKJ V (1) - 255

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

–

Sstp

Sstp II 152b
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 7375, www.blsp.ijp.pan.pl, [dostęp: 21-04-2025 r.]
oprac. MK
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny