Kazać

w opracowaniu

nr hasła: 4107

Fleksja

czasownik
Widok zaawansowany

BEZOKOLICZNIK

FORMY OSOBOWE

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas teraźniejszy

liczba pojedyncza
osoba forma
1.każę
2.-
3.-
liczba podwójna
osoba forma
1.-
2.-
3.-
liczba mnoga
osoba forma
1.-
2.-
3.-

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas przeszły

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.-m kazał
kazałem
--
2.-ś kazał
jeś kazał
kazał jeś
--
3.kazał
kazał jest
--
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas zaprzeszły

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.był kazał
był kazał był
jestci był kazał
kazał był
kazałci jest był
--
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.kazali byli
--

Forma osobowa, tryb przypuszczający, strona czynna

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.bych kazał
kazałlibych
--
2.-by kazał
--
3.-by kazał
kazałby
--
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.kazalibyśm
--
2.---
3.---

FORMY NIEOSOBOWE

IMIESŁÓW

Imiesłów przymiotnikowy czynny czasu teraźniejszego

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz-każącej
-
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---

Imiesłów przymiotnikowy czynny czasu przeszłego II

typ odmiany: prosta

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownikkazał
--
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
typ odmiany: złożona

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownikkazali
--
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---

Imiesłów przysłówkowy czynny czasu teraźniejszego

forma
każę

COMPOSITUM

Semantyka

Definicje
1. 'polecić, rozkazać, nakazać, zarządzić, sprawić aby się coś stało' - 'mandare, iubere, praecipere, efficere, ut...'
  • Gacz tobe, Drusiana, kaszø boszø moczø, aby thy... fstala ca 1409 Gn - 183v
  • Modlcye sye..., albocz waas kaszø wszistky scynacz ca 1450 Błaż - 1d
  • Poslal ge (sc. panostwo) ku swyøtemu Blaszeyv, kazø swyøtego Blaszeya przed syø prziwyescz (ut ipsum Blasium ad se adducerent, praecepit) ca 1450 Błaż - 1a
  • Gdi xanząn nyekterego zlodzyeya albo nyekteran zlodzyeykąn obyesycz kazalbi (demandaret)..., tegdi w gich dzyedzini... to iste xanząn... wrzuczacz syąn nye ma 1450 Sul (1.2) - 87
  • Proszyemy vasey vyelebnosczy, aby yemv kazal stacz przed tvoy stolecz XVI in. Rozm - 750
  • Kazallybich kobilkam (mandavero et praecepero locustae), abi zleptaly zemyø 1455 BZ (1) - II Par 7, 13
  • Zydovye... kazaly byly (iusserant) vczynycz podlye kosczyola... dom klastorowy XVI in. Rozm - 15
  • Potem Szalyona (pro Szalome) vypusczyla... mlodzyencze, ktorzesch byl Herod kazal byl (mandaverat) pobycz XVI in. Rozm - 110
  • Herodyada byla dzyewka Arystobolova, ktorego byl... Herod... kazal posczynacz (occiderat) XVI in. Rozm - 242
  • Czeszarz kazal byl (iusserat) vczynycz svoy obraz na slvpye XVI in. Rozm - 70
  • Czeszarsz Domicianus gøl y gestcy gy (sc. św. Jana) on bil f gorøczem olegu f panvy varzy[l]cz kasal ca 1409 Gn - 178v
  • Kroi israhelsky... kaszalczy gesth on barszo uele prorokof posczynacz bil ca 1409 Gn - 11r
  • Micolay kasal Stascovi precz 1387 Pozn - nr 8
  • Kazal iest (mandavit) oblocom s wirzchu y vliczki neba otworzil, i pline gim manna na iedzene ca 1400 Fl - 77, 27
  • I wstayn Gospodnye, Boze moy, w przykazanyu, yeszesz kazal (quod mandasti) ca 1500 Puł - 7, 7
  • Pomdlecz kazal ies (tabescere fecisti), iaco paiøk duszø moiø ca 1400 Fl - 38, 15
  • Wstan, Gospodne Bosze moy, w kazny, iøsz ies kazal (quod mandasti) ca 1400 Fl - 7, 7
  • Iakom ne kaszal memu ludu scod otbyacz na Biline 1391 Pozn - nr 128
  • lacom przi tem bil, kedi wsdano Potrowi y cazalem szø [a] na list piszacz 1400 Pozn - nr 429
2. 'nauczać zasad moralnych, mówić kazanie' - 'orationem sacram habere, praedicare'
  • Slovo boze stalo szye nad Yanem..., aby krzczyl y kazal (Luc 3, 3) XVI in. Rozm - 175
  • Ne forte, cum aliis predicaverim, ipse reprobus efficiar znadz gdyz ginszym kasalbys[e]m, ya szam zarzuczony bilbism (I Cor 9, 27) 1449 R XXV (1.5) - 164
  • Yam szye v tem vrodzyl y przetozem przyszedl na ten szvyath, abych kazal pravdą XVI in. Rozm - 784
Formy wyrazu w funkcji innych części mowy
każący (przymiotnik)
'głoszony przez kogoś'
  • Y przetozem przyszedl na ten szvyath, abych kazal pravdą, a ktokoly bądzye *pravdą sluchacz mną kazączey, ten yest krolevstvo moye XVI in. Rozm - 784

Zapożyczenie

–

Uwagi

Hasło zawiera materiał wydrukowany w SI pod hasłem Każący.

Bibliografia

–

Odsyłacze

–

Sstp

Sstp III 250b
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 4107, www.blsp.ijp.pan.pl, [dostęp: 21-04-2025 r.]
oprac. ED
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny