Stary

w opracowaniu

nr hasła: 2549

Fleksja

przymiotnik
Widok zaawansowany
stopień: równy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik star
stary
stara
starsza
stare
-
dopełniacz starego
stare
starej
stara
starego
-
celownik staremu
stare
starej
staremu
-
biernik starego
stary
starą
stare
-
narzędnik starym
starą
--
miejscownik starem
starym
---
wołacz -staro
--
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik stara
---
dopełniacz ----
celownik ----
biernik ----
narzędnik ----
miejscownik ----
wołacz ----
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik stare
stary
starzy
stare
stara
stare
stare
starych
dopełniacz starych
starych
starych
-
celownik starym
--starym
biernik stare
stare
stara
stare
stare
narzędnik starymi
---
miejscownik starych
starych
starych
-
wołacz ----
stopień: wyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik starszy
-starsze
-
dopełniacz starszego
starszej
--
celownik starszemu
starzejszemu
starszej
--
biernik starszego
starszą
starsze
-
narzędnik starszym
---
miejscownik -starszej
--
wołacz ----
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik ----
dopełniacz ----
celownik ----
biernik starszu
---
narzędnik starszyma
---
miejscownik ----
wołacz ----
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik starsze
starszy
---
dopełniacz starszych
starzejszych
---
celownik starszem
starszym
---
biernik starsze
---
narzędnik starszymi
---
miejscownik starszych
---
wołacz ----
stopień: najwyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik ----
dopełniacz ----
celownik ----
biernik ----
narzędnik ----
miejscownik ----
wołacz ----
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik ----
dopełniacz ----
celownik ----
biernik ----
narzędnik ----
miejscownik ----
wołacz ----
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik nastarszy
---
dopełniacz ----
celownik ----
biernik nastarsze
---
narzędnik ----
miejscownik ----
wołacz ----

Semantyka

Definicje
por. Sstp
  • Extremos nastarsze (extremos quoque fratrum suorum quinque viros constituit coram rege Gen 47, 2) 1471 MamKal - 18
  • Dwe rodzone szyostry... przyszly przet nasz a mlodsza prawyla na starszyey (seniorem) oczczyszny ca 1480 OrtOssol - 44ra
  • Rzecz osząndzona z bratheem starszym wosząn dzenye poszla y s mlodym 1449 Sul (1.1) - 13
  • Iscy oczecz y macz vøczecz ony mlodsze dzecø milugø nysly starsze ca 1409 Gn - 180r
  • Wwyodl k nyemu Laban dzewkø starszø, geyze to gymyø Zelpha 1455 BZ (1) - Gen 29, 24
  • Gymyal gest (sc. Laban) dwye dzewce: starszey (moriais) dzano Lya, a mlotszey Rachel 1455 BZ (1) - Gen 29, 16
  • A wydzøcz Bog, yze nyenawydzal starszey, geyze to gymyø Lya, otworzyl Bog gey zywot 1455 BZ (1) - Gen 29, 31
  • Tesczy tho *dzeczothko, nasz mily Xpc, nislycz gego matuchna gestcy on byl starszy ca 1409 Gn - 4v
  • Quia cuilibet ipsorum... cessit per quatuor areas antiquas... al. po[th] czthyrech dworzyskach starych 1475 AGZ XVIII - 95
  • Przetosch ten dzyen v starych xyagach (in antiquioribus libris) rozmayte dzyen (pro dzyeyą?) Ephyfanye XVI in. Rozm - 204
  • Wypøczcze stare z ust wasszych (recedant vetera I Reg 2, 3) ca 1500 Puł - Ann 5
  • Owa ty, pane, poznal ges wszytka, posledna y stara (novissima et antiqua) ca 1400 Fl - 138, 4
  • Iako Wawrzinecz ne mal nouego dzalu s Yanem mymo stare granicze 1397 Pozn - nr 343
  • A takesmy sdruczmy szebe (leg. z siebie) starø skorø, tocz gest stare grzechy ca 1409 Gn - 172v
  • Potem sinowye israhelsci ku grzechom starim prziczinyaiøcz nowe vczinyly zloscz przed oblyczim boszim 1455 BZ (1) - Jud 10, 6
  • Vlpes decrepita ardens cupidine plus sciendi querendo magistrum membris gravioribus, czaskim, starim, sui corporis, itineris addidit grave pondus XV med. R XXIII (3) - 279
  • Ne pamøtay lichot naszich starych (misericordiae... antiquae) ca 1400 Fl - 78, 8
  • Usque ad viateca antiqua al. do starych *wywoszycz 1477 AGZ XIX - 551
  • A qua granicie sipata... per pratum recta linea usque ad antiqua signa, alias do starych roszyasdow, 1447 DokMp III - 241
  • Otstøpcze stare (recedant vetera I Reg 2, 3) z vst waszych ca 1400 Fl - Ann 5
  • Gdze sø miloserdza twoia stara (misericordiae... antiquae), gospodne? ca 1400 Fl - 88, 48
  • Lepka czyrna, thasky sthare, schamostrel 1471 GórsJaz - 270
  • Stary raczcze, czo przed namy geden rok raczczy byly (consules ante nos in uno anno sederunt), owynyly przed prawem ca 1480 OrtOssol - 12vb
  • Medzy Woyaczewem a Runowem bily stare copcze, a thy Micolay... ponowil, a daley mimo thy stare copcze niczsch ne zayøl 1420 Kościan - nr 765
  • Parauit aque emissorium <in> vero flumine vlg. na prawym starim strumenw XV MonIur V - 128
  • Kady yada, to yada verną stara granicza 1423 Pozn - nr 1133
  • Iaco Sandziuoy ne puszczil Jerantha prosno przed starim sandza maczerzinego possagu 1408 Kościan - nr 380
  • Bosta bila oba stara (sc. Abraham i Sara, erant... ambo senes) 1455 BZ (1) - Gen 18, 11
  • Tante calliditatis antiquata magistra, gl. o inventata doctrix staro mystrzewno! XV med. R XXIII (3) - 279
  • Ibi transiverunt a Lassewa Kalen usque ad Dambowieczkiego Dolu, dedicantes seu iurantes nobis antiquos vlg. stare sladogone (1359) XVI DokMp IV
  • Dze Wierszbøntha srzødzil i sz Iactorem o starø Ianka 1396 Pozn - nr 210
  • *Stopyą do pyekla y *wzyvyazą starego nyeprzyaczyela, dyabla XVI in. Rozm - 169
  • Kedi Dzerszca smouila z Yarothø, isz mu mala list vroczicz stari albo mlodi 1405 Kościan - nr 286
  • Nykt nye moze przynydz (pro przyszycz) plata spr<...>nego svkna kv staremv odzyenyv (in vestimentum vetus Mat 9, 16), bo by to sproschne svkno vyczyągnąlo szye od ovego starego XVI in. Rozm - 295
  • Iaco Przeczslaw swø (leg. z swą) braczø na swø czanscz penandzi vczinili dossicz staremv Cossowskemv 1399 HubeZb - 66
  • Iako thy Copcze medzi Woyaczewem a Runowem thy szą starego (leg. z starego) dawna a na thich Micolay... nowe szul 1420 Kościan - nr 764
  • Andreas... viam antiquam de ibidem aquisiuit vlg. starey drogy dobyl 1399 TPaw IV - nr 2156
  • Gdi woyth albo przi szasznyczy szyedza ku prawu a Sandu nye gaya any szadny Sand s stara obyczaya (de vetusta consuetudine) gayly ca 1480 OrtOssol - 48ra
  • Nos Nicolaus... protestamur campos seu agros infrascriptos: primus qui vlg. w starego brodv (1366) MMAe X - 202
  • Yacosm ia do Jana slal towarzisa podlug stare smowi 1407 Kal - nr 212
  • Iako to soltistwo staromesczske s szwymi czansthniki dzirszy stara (leg. z stara) korzenya, iako dawno dzirszano 1418 TPaw VII - nr 314
  • Isczy nasz mily Ihu Xc narodzilci szø gesth on byl f ten tho czasz, gdisczy stare latho schodzy a noue przichodzy ca 1409 Gn - 1v
  • Ad fluvium, qui dicitur stara reka 1275 PPom - 233
  • Yaco Micolay stari Splawsky ne bral v Szidowsky v Beneszewi *ponødzy 1399 Pozn - nr 404
  • Gdiscy svøthy Gan gest<cy> on bil stho lath pres gednego latha star ca 1409 Gn - 181r
1. 'taki co przeżył dużo lat, co się dawno urodził, mający wiele lat, będący w podeszłym wieku' - 'qui multos annos vixit, aetate provectus, senex'2. 'właściwy starcowi, charakterystyczny dla starca, starczy' - 'ad senem pertinens'
Połączenia wyrazowe
stary, stara, starszy
'w przeciwstawieniu do kogoś młodszego, używane przy imieniu, nazwisku lub funkcji, quidam natu minor opponitur, nomini, dignitati adiungitur'
  • Jaco *Poytreg ne wronczil Gyrzmana za Marczina do Mosszinskego starszego za dzesszoncz Grzywecz (pro grzywen) 1401 Kościan - nr 178
  • Jaco *Poytreg ne wronczil Gyrzmana za Marczina do Mosszinskego starszego za dzesszoncz Grzywecz (pro grzywen) 1401 Kościan - nr 178
  • Yakom szye gya nye przisnal dlugu swego bratha... Anne stare burmistrzewe ze Srzody 1429 Pyzdr - nr 916
stara przysięga
'dawniej złożona przysięga, ius iurandum olim datum'Stary Zakon, Zakon Stary
'Stary Testament, zbiór najdawniejszych ksiąg religijnych stanowiących pierwszą część Biblii, Vetus Testamentum, Scripturae sacrae pars prima'stare mięsopusty
'trzecia niedziela przed Wielkim Postem, siedemdziesiątnica, dominica septuagesimae'stare lata
'dawno minione dni, lata, dawne czasy, dies, anni antiqui, tempora prisca'
  • Od dawnych... w sądzech nye podlug zgody, ale podlvg swych glow smyslv a starych lath rozvmow (iuxta temporum antiquitatem) rzeczy przed nye przeszle rozmagycze sądzą 1456-1470 Dział - 267v
stare dni
'dawno minione dni, lata, dawne czasy, dies, anni antiqui, tempora prisca'
  • Dzalo iesz vczinil ies we dnoch gich y we dnoch starich (in diebus antiquis) ca 1400 Fl - 43, 2
starszy, starzejszy, nastarszy
'wyższy stanowiskiem od innych, godniejszy, znaczniejszy, dostojniejszy, przełożony, zwierzchnik, qui dignitate alios praestat, praepositus, praefectus'
  • Iakosz szie thv czy vypyssaly, kthor<z>ysz thowarzisze przi thim byly nastharshy 1491 RKJŁ VII (1) - 58
  • Skonal Azarias s swimy oczci a pochowaly gy s starszimy swimy (cum maioribus suis) wmyescye Dauid 1455 BZ (1) - IV Reg 15, 7
  • Tesch byly svym starschem (praepositis suis) zawzdy poddany XVI in. Rozm - 180
  • Powyszcze yego we sborze lvda ynastolczw starzeyszych (seniorum) chwalcze gy ca 1400 Fl - 106, 32
  • In hac descripcione describebantur regiones, ciuitates et homines familiarum, starsche nad czeladzą, capita, tocius orbis XV med. SKJ V (1) - 253
  • Swyatky czczy dostoynimy, tho yest... s kaszdego (sc. klejnotu) dwyema swyatkoma lepschima albo snamyenytschima i starschima (per duos testes... potiores et seniores) swąn schlyachtha... doswyathczi Sul (1.2) - 103
  • Then (sc. obwiniony) dwv starszv (duos seniores) swego rodv po oczczv a drvgv dwv drvgego rodv po maczerzy... ma wyescz 1449 Sul (1.1) - 71
  • Rex Indye Gundoferus misit prepositum, starszego, suum XV med. GlWroc - 110r
  • Cy <y>scy lowcy, gely od nych y powyedze<l>y swemu starzeyszemu (suo domino) ca 1450 Błaż - 1a
  • Kedym Broniszeui pobral dobitek, tedym opouedzal starsemu 1394 Pozn - nr 307
  • Essze gdim szedzal w Kąszacech kmyeczem, a thby bądączy starsza nye wimerzylasz my trzecey roley 1443 TymProc - 343
stary, stara, starszy
'w przeciwstawieniu do kogoś młodszego, używane przy imieniu, nazwisku lub funkcji, quidam natu minor opponitur, nomini, dignitati adiungitur'
  • Mi Ian, s Boga mylosczy starsche xąnząn mazowesskye (senior dux Mazoviae)... vstawyami 1450 Sul (1.2) - 102
starszy
'rodzice'
Formy wyrazu w funkcji innych części mowy
stary (rzeczownik)
'starzec, senex'

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

–

Sstp

Sstp VIII 421b
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 2549, www.blsp.ijp.pan.pl, [dostęp: 21-04-2025 r.]
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny