1. Czesny, Czasny, Czaśni, Cześni, Cześny

w opracowaniu

nr hasła: 22199

Fleksja

przymiotnik
Widok zaawansowany
stopień: równy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik czasny
czesny
cześny
-czaśnie
czesne
dopełniacz czasnego
czaśniego
czesnego
czasnej
cześniej
czesnego
cześniego
celownik ---
biernik czasny
czesny
czesną
czesne
narzędnik czasnym
-czasnym
czesnym
cześniem
miejscownik --czesnym
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik -czesny
cześnie
cześna
narzędnik ---
miejscownik -czesnych
-
wołacz ---
stopień: wyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
stopień: najwyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---

Semantyka

Definicje
por. Sstp
  • Yeesz czyalo vsty przyyølysmi, Pane, czystø mislø y duschszø przymvmi, a z daru czassznego bąndz naam lekarstwo wyeczne (de munere temporali fiat nobis remedium sempiternum) 1424 Msza III - 45rb
  • Yesz czalo vssty przyyøliszmy, Panye, prawø duszø, przymymy y sz [sz] daru czasznyego bądz n[y]am lyekarstwo wyecznye (de munere temporali fiat nobis remedium sempiternum) ca 1431 Msza XII - s. 223
  • Sic enim esse prospicimus in mutabilibus, gl. instabilibus, transitoriis, caducis, labilibus czesznych premennich, rebus 1436 R XXIII (2) - 276
  • Elligibilius, dostoyno, non immerito, existimo, transitoria spernere, gl. caduca labilia reczy (leg. rzeczy) czesny, quam amare 1436 R XXIII (2) - 276
  • Mortalia czesznie rzeczi (hostes Herodes impie, Christum venire quid times? Non eripit mortalia, qui regna det celestia) 1444 R XXIII (13) - 301
  • Owa nyektorzy, kv smrodnosczy czalo swoge cząstocrocz począgayącz a laszkliui ziwoth wyodącz, Boga szą nye boyącz any cząszney mąky szą ląkayącz (nec temporalem poenam formidantes), dzewycze dzewsthwa sbawyayą a nyewyasti gwalthem pokalayą 1449 Sul (1.1) - 43
  • Iakokole dvchownego prawa vstawyenye szkodnyky rolne barzo w zawysczy yma a wszakosz nyenalompny oth slego nye bywayą othwabeny, alysz przydan bądze szkrąth na szszyge gych a czasznym karanym vkrvthnye bądą vmączeny (temporali disciplina... puniantur) 1449 Sul (1.1) - 48
  • Temporalis czesyni XV med. GlWroc - 231v
  • Pluviam temporaneam czesszny a humyerny, a powolny (metuamus Dominum Deum nostrum, qui dat nobis pluviam temporaneam et serotinam in tempore suo Jer 5, 24) XV med. R XXIV (2.8) - 363
  • Vicissitudinis obumbracio czassnye zaczmyenye (omne donum perfectum desursum est, descendens a patre luminum, apud quem non est transmutatio nec vicissitudinis obumbratio Jac 1, 17) XV med. R XXIV (2.15) - 375
  • Substanciam temporalem dobro czeszne XV med. R XXV (1.4) - 160
  • Ille (sc. Christus) apparebat in carne, qui electos suos ascriberet in eternitate. Huius ergo ascripcionis eterne, wyecznego, fuit signum ista descripcio universi mundi temporanea czeszne XV med. SKJ V (1) - 253
  • Yesz czyalovanye vsty przyalysmi, czystą myslą przymymi a s darv czesnego bacz nam lekarstwo wyeczne (de munere temporali fiat nobis remedium sempiternum) 1456 Msza VI - s. 264
  • Terrena facultatis cumulus, gl. temporalis possessionis congeries czesznego ymyenya sgromathnoscz, tamquam extorrente tibi senciatur affligere 1466 R XXII (1.1) - 11
  • Temporaneam czasni (dabit pluviam terrae vestrae temporaneam et serotinam Deut 11, 14) ca 1470 MamLub - 49
  • Temporaneus czasni (veniet quasi imber nobis temporaneus et serotinus terrae Os 6, 3) ca 1470 MamLub - 243
  • Temporaneam czeschną (dabit pluviam terrae vestrae temporaneam et serotinam Deut 11, 14) 1471 MamKal - 49
  • Temporaneus czeszny (veniet quasi imber nobis temporaneus et serotinus terrae Os 6, 3) 1471 MamKal - 243
  • Wszelky, <ktorzy> mayą gymyenye albo dobra czesyna zs prava mayą vdzielaczy testamenth y vstaviczi z svego dobra albo z gymyenya 1484 Reg - 10r
  • Sanctus Laurencius ardebat igne materiali, czasnym, id est corporeo XV p. post. R XXV (1.6) - 179
  • Oretur Deum pro pace et aere bono et magis istis temporibus, aby ye Bog raczyl vpokoycz a dacz nam myr czesny y tesz dobre povyetrze, potym myr w krolestvye nyebyeskym XV ex. SKJ I (2.4.2) - 148
  • Si in curis secularibus homo distrahitur a laude Dei per avariciam, quia semper cogitat o czesnym gymyen<iu>, a o nyebyeskych rebus non cogitat, quod non potest oculos mentis ad Deum dirigere per contemplacionem, sed tamen homo potest curari ab hac cecitate per consideracionem mortis ca 1500 GlKazB I (1.1) - 70
  • Dic, vczyn, ut sedeant hi duo filii mei, gl. qui fuerunt amicales, czyoczany, fratres Xpo, unus a dexteram tuam et alius ad sinistram in regno tuo w czesnym krolestvye (Mat 20, 21) ca 1500 GlKazB I (1.1) - 67
  • Caritas benigna est, dobrothlyva yest, myloszerna yesth (I Cor 13, 4), bo za slosczy vczynyone slvszy swem dobrem sczedrze dvchownem y czesnyem kasdemv ca 1500 Quaestiones VIII - 22
  • Caritas... non emulatur, nye radą zavydy, nyczego nye szasrzy, bo gdy na them swecze zadney nye zadą zaplaty czesznyey gy dvchowney, przetho szemskem rzeczam zasrzecz, zawydzecz nye vmye ca 1500 Quaestiones VIII - 22
  • Caritas non inflatur, laska nye podnoszy szą nyvczem (leg. w niczem) nad ynsze any przeczyw Bogu y blysznemv (I Cor 13, 4), bo gdy za sve vczynky dobre zaplaty wnatrzney (leg. wnętrznej i) thayemney z pylnem pragnyenyem zadą, thedy szą s dobra czesnyego nye podnoszy ca 1500 Quaestiones VIII - 23
  • Rzekl myly Cristus: yam szye v tem narodzyl..., czvsch narodzenym czessnym y k temv yestem przyschedl na then svyat przez oplczenye y przysczye v czyalo, abych svyadecztvo dal pravdzye (ego in hoc natus sum et ad hoc veni in nixmundum, ut testimonium perhibeam veritati Jo 18, 37) XVI in. Rozm - 784

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

–

Sstp

Sstp I 373b
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 22199, www.blsp.ijp.pan.pl, [dostęp: 21-04-2025 r.]
oprac. MK
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny