Mąż

w opracowaniu

nr hasła: 2038

Fleksja

rzeczownik
rodzaj: męski

przypadek liczba
pojedynczapodwójnamnoga
mianownik mąż
męża
męże
mężewie
mężowie
dopełniacz męża
-mężew
mężow
męży
celownik mężewi
mężowi
mężu
mężoma
mężom
biernik mąż
męża
męża
męże
narzędnik mężem
mężoma
mężmi
miejscownik mężu
-mężoch
wołacz mężu
-mężowie

Semantyka

Definicje
1. 'człowiek, mężczyzna' - 'homo, vir'
  • Rosmagite uidene nalazimy vs Suøtem Pisany Boga usemogøcego: oua gi piruey uidal Habraham pod obrazem tri møzy po droce ydøcego XIV med. Kśw - dv 16
  • Ne zgubay s nemilosciwimi, Bosze, dusze moiey a s møszmi krwi sziwota mego (ne perdas cum impiis, Deus, animam meam, et cum viris sanguinum vitam meam), w gichsze røku lichoti sø ca 1400 Fl - 25, 9
  • Møszowe krwi a lsciwi ne zpolowø dnow swogich (viri sanguinum et dolosi non dimidiabunt dies suos) ca 1400 Fl - 54, 27
  • Witargn me z neprzyaczelow mogich, Bosze moy..., witargn me z czinøczich lichotø y z *moszow krwy wibaw me (eripe me de operantibus iniquitatem, et de viris sanguinum salva me) ca 1400 Fl - 58, 2
  • Acz pobyesz, Bosze grzeszne, møszowe krwy, otstøpaycze ode mne (si occideris, Deus, peccatores, viri sanguinum, declinate a me)! ca 1400 Fl - 138, 18
  • Aby mązewye szlawąthny (viri famosi) a szprawyedlywye przysągayączi nyekthorą oszobną czczą... bili poczeszeny, vstawyamy 1449 Sul (1.1) - 44
  • Tesz vstawyamy... onego bicz przeszeczczyvego, gysz tagempnye slobyącz przebywaczom krolewstwa naszego slodzeye a szbyegy chowa a dzely s nymy podropyenye a szle nabithe rzeczy. Ttaczy nye badą szą mocz mowycz dobrymy, gdysz szą nyerowny dobrym maszom dompnymany 1449 Sul (1.1) - 47
  • Przi bronnich, slyachatnich mąnzoch... vstawyami 1450 Sul (1.2) - 101
  • Aczbi wadzyla sze møsza dwa (si rixati fuerint viri) a uraszylbi ktori szonø czyøszkøø, a martwe dzeczyø urodzylabi, alye sama szywa ostalabi, poddan bødze szkodze, kako wyelye szødalbi møøsz nyewyasti 1455 BZ (1) - Ex 21, 22
  • Tegdi Iozve syn Nvnow poslal s Sethim dwa møza spyeglerza tagemnye (duos viros exploratores in abscondito) a rzekøcz gim: Gydzcze a opatrzcze zemyø y myasto Iericho 1455 BZ (1) - Jos 2,1
  • Posslal krol Iericho kv Raab nyewyescze rzekøcz: Vywyedz møze, ktorasta przissla k tobye y wesslasta w dom twoy, giscze spyeglerzasta.... Y poyøwszi zona møze, zatagy gich (tollensque mulier viros, abscondit)..., kazala møzoma vnicz na pobycze domv swego y przikrila ge pasdzerzim lnyanim 1455 BZ (1) - Jos 2, 6
  • Rzecze Achis ku Dauidowy: Wyedz to zaiste, ysze winydzesz se mnø na twyrdze ti a møsze twoy (tu et viri tui) 1455 BZ (1) - I Reg 28, 1
  • Post hoc aduenit quidam vestutus pellibus camelorum et reverendi senes, krasni mazove, cum eo ca 1500 GlGn (15) - 60
  • Maly nyewyasta o szwoy dlug zaplaczony prawo czynycz, to ona ma vczynycz szamotrzeczą y sz dwema mązoma k szobye ca 1500 OrtMac - 51r
2. 'małżonek' - 'maritus, vir, coniux'
  • To mene, czo Bartholome<j> szal<u>ge na mego manza, tos<m> kupila za me *pønansse 1393 Pozn - nr 296
  • Sicut Streczka strauila s tim dzedzødzem, czso bilo po møszu ostalo 1393 TPaw IV - nr 4543
  • Iaco Hanka ne slubowala swym (leg. z swym) møsem za penøcze Grimcze ani potem ne placila s tich penødczi platu Grzimce 1395 Kościan - nr 75
  • Iako Szofszka ne v<zi>øla 20 *griuem dzedzicznich penøndzi po szmerczi swego mønsza 1396 Pozn - nr 192
  • Mansz ge sa<s>tauil Wiszkocz <z je> wolø 1396 Pozn - nr 214
  • Za *Zophko dano yey mezw pendzessanth kop possagu 1403 RtGn - nr 134
  • Czszo yesth Michal Szecowski slad role dal byl Micolayewi Heduizinemu maszewy…, ne mal mu… robothy sz yego zoną zytha y szana… pobracz, gdybi mu then slad zaszą wszøl 1420 Kościan - nr 761
  • Yako Berwoldus bratem (leg. z bratem) Potrassow ne pobral gymena maszowy Katharzynemu…, gyedno tho, czsso za yego czynssz a za wyni stalo (leg. zstało) 1427 Kal - nr 953
  • Vstawyamy, aby mąszom a mąsczysznam dawnoscz trzech lath tylko stala. Alye... nyewyastham mązathim, gdysz nye mayą samych szebye volney moczy prze mąze gych, dzeszącz lath byezecz mayą w dawnoscz gim 1449 Sul (1.1) - 54
  • Krolewna odpowye yemv (sc. Aleksemu): Mąm thesch dobrą volą k themv, namyleyszy mąszu moy 1454 Aleksy - 57r
  • Multiloquam kthora chczie vyele mązew (ne respicias mulierem multivolam Ecclus 9, 3) 1471 MamKal - 161
  • Pomaga Bog mima brathoma, mey zony szinoma, yako szyą ma wasz oczyecz, moy oczyecz, mey zoni mąz. Pater accepta vxore filii genuit ex ea duos filios ad quos sermo iste prolatus est per filium primum cuius vxorem accepit pater XV ex. GlGn (10) - 51
Połączenia wyrazowe
dać, dajać, oddać, wydać, wydawać, zmawiać za mąż
'zezwalać na małżeństwo kobiety, nad którą sprawuje się zwierzchność, aranżować jej związek małżeński'
morski mąż
1. 'żeglarz'
na piędzi mąż
2. 'karzeł'

Zapożyczenie

Uwagi

Bibliografia

Odsyłacze

Sstp

Sstp IV 176b
PDF

Errata

-