Prosty

w opracowaniu

nr hasła: 1315

Fleksja

przymiotnik
Widok zaawansowany
stopień: równy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik prost
prosty
prosta
proste
dopełniacz prostego
prostej
prostego
prostu
celownik ---
biernik prostego
prosty
prostą
proste
narzędnik prostym
prostą
prostem
prostym
miejscownik prostem
prostej
-
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik prości
prosty
-
dopełniacz ---
celownik prostym
--
biernik proste
proste
-
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
stopień: wyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
stopień: najwyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---

Semantyka

Definicje
por. Sstp
  • <Syo>stry... kozuchy mayą myeczi baranye a myechy rzemyenne prozthe (corrigias simpliciter absque Serico ullo factas) 1484 Reg - 5v
  • <Z>wyerzøta prosczy (quid sunt animalia, nisi sancti mei tanquam animalia simplices? XV med. MPKJ V (2) - 1vb
  • Fftorecz on gest v odzenu *vbodzy byl (sc. Kryst), a pres tocz gest on prostim szuknem obynon byl ca 1409 Gn - 5v
  • Thy... są slova scianthey evangeliey, ... kthora slowa vykladaya są prostym vycladem XV med. MacDod (3)
  • Prosti chleb purum panem (panem ve­rum, gl. purum panem, verbo carnem efficit) 1444 R XXIII (13) - 307
  • Vrostv kstaltownego a prostego (in statura corporis propagatus et rectus) XV med. Lent - 303r
  • Prosta, pokorna spowyedz ma bycz, czysta y wyerna ca 1428 PF I (5.5)
  • Swatloscz weszczdla iest prawemu y prostim sercze we­sele (rectis corde laetitia) ca 1400 Fl - 96, 12
  • Dobrze vczyn, gospodne, dobrym a prostego sercza (bonis et rectis corde) ca 1400 Fl - 124, 4
  • Sercze zaprawdø gich ne bilo proste (non erat rectum) s nim ca 1400 Fl - 77, 41
  • Prawy gest, gospodne, y prosty sød (rectum iudicium) twoy ca 1400 Fl - 118, 137
  • Rącze byly nadobne..., sdrovy a prosty (rectae) XVI in. Rozm - 153
  • Tegodla bralem rozmaythych xąg czvda, spysalem yakole prostem pysanyem vyedny xyągy (stilo rudissimo redegi). XVI in. Rozm - 43
  • Dzyeczyatko Iesus nye tako drzal vyknacz chodzycz, alye nathychmyast szam wstawschy stal prost poskoczywschy y począl sam chodzycz XVI in. Rozm - 99
1. 'łagodny, skromny, cechujący się prostotą' - 'clemens, mitis'2. może 'niewygięty, równy' - fortasse 'rectus, non flexus, erectus'
Połączenia wyrazowe
prosta rana
'lżejsza rana powstała przez przecięcie skóry, nie pociągająca za sobą trwałego uszko­dzenia ciała, leve vulnus’z prostu
'łatwo, bez zbędnych trudności, facile, sine difficultate’
  • Pothem thi tho stroni, chczancz kv konczv zgodi... przycz, w nas... spusczyli y poszlubyly, iako w iadnacza..., dayąncz... naam... mocz, abychom mogli s prostv a przes clopothv (de piano et sine strepitu)... na thi członki virzecz, vfalycz a skazacz 1449 Sul (1.1) - 3
prosta pomowa
'bezpośrednie wezwanie do za­płaty, zwolnione od przeprowadzania dowodu, invitatio ad pecuniam solvendam ab argumenta­tione libera’
  • Sin autem... prenotatas V marcas non solverimus..., extunc... X marcas eiusdem monete... obligamur sine quovis iuramento super simplicem assercionem, id est na prosta pomowa 1417 MMAe XVI - nr 85
prosta niemoc
'lekka choroba, uzasadniająca niestawienie się w sądzie na pierwszym lub drugim terminie, morbus levis, quo quis laborans absentiam suam in iudicio in prima vel secunda actione potest excusare’
  • Actor Thomas... cum Alberto habent terminum ad terminos alias rok sdany na roky et hodie evadit prostą nyemoczą 1429 Pilz - 274
prosta żałoba
'sama skarga, wszczynająca proces bez pozwu, accusatio, qua sine vocatione in ius iudicium incipitur’
  • Czso woyth ma albo moze a kako szandzycz o pyenadze albo o gyne proste rzeczy przesz przyszasznykow, w prosthey zalobye ca 1480 OrtOssol - 52va
prosta rzecz
'drobna sprawa, res parva’
  • Czso woyth ma albo moze a kako szandzycz o pyenadze albo o gyne proste rzeczy przesz przyszasznykow, w prosthey zalobye ca 1480 OrtOssol - 52va
Formy wyrazu w funkcji innych części mowy
prosty (rzeczownik)
'nie-szlachcic (tu zapewne o kmieciu, tj. chłopie pod­danym), humili loco natus (hoc loco fortasse de cmethone)’
  • Vstawyami, abi kedi kthori sąndzaa... alybo gyni kthorikolye za wyni sandowe... naszego zemyanyna bogathego alybo vbogego, slyachczycza alybo prostego (nobilem vel simplicem) począdza 1449 Sul (1.1) - 22
  • Vstawyamy, aby sądza ... albo ktoricole gych namyestnyk zaklad weszmye o wyną na naschem sziemyanynye bogatem abo vbogem slachczyczv albo prostem (nobilem vel simplicem) 1456-1470 Dział - 269r
proste (rzeczownik)
'to, co prawe, słuszne, właściwe, iustum, honestum, rectum'
  • Przetoz vczinyl Ezechias wszitko, czsosmi powedzely..., a vczinyl dobre, proste (rectum) y prawdziwe przed Panem Bogem swim 1455 BZ (1) - II Par 31, 20

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

–

Sstp

Sstp VII 67b
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 1315, www.blsp.ijp.pan.pl, [dostęp: 21-04-2025 r.]
oprac. JG
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny