Cielesny, Cielestni, Cielestny, Cieleśćny

w opracowaniu

nr hasła: 1142

Fleksja

przymiotnik
Widok zaawansowany
stopień: równy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik cielesny
cielestny
cieleśćny
cielestna
cielesne
cielestne
dopełniacz cielesnego
cielesnej
cielestne
cielestnej
cielestnego
celownik --cielestnemu
biernik -cielesną
cielestną
cielesne
cielestne
narzędnik -cielesną
cielestną
cielestnym
miejscownik --cielestnem
cielestnym
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik cielestni
cielestnie
-
dopełniacz cielestnych
cielesnych
cielestnych
cielestnych
celownik cielesnym
cielestnym
--
biernik -cielestne
cielestnie
-
narzędnik ---
miejscownik -cielestnych
-
wołacz ---
stopień: wyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik cielestniejszy
--
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
stopień: najwyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---

Semantyka

Definicje
1. 'związany z ciałem, dotyczący ciała' - 'corporalis, ad corpus pertinens, carnalis'
  • Panna szyna porodzyla przesse wssey stradzy czelestney 1442 R XIX (11)
  • Corporalis vlg. czelestny 1442 WokRacz - 82v
  • Ad primum dico, quod prima turbacio indiferens et illa est triplex. Prima est sensualitatis, czelestna XV med. GlWroc - 31v
  • Non est bonum hominem esse solum, faciamus ei adiutorium simile sibi (por. Gen 2, 18) ad carnalem filiorum generacionem, ku czyeliestnemv *rosplodzenya synow XV med. ZabUPozn (3) - 128
  • Humanior celestnyeyschy (humanior ego... praecepi eis... comitari tecum in Ierusalem II Esdr 8, 11) ca 1470 MamLub - 106
  • <C>orpus (...) ... Inde corporalis (...) czelestny XV p. post. RozOss I - 60vb
  • Gospodze moya..., day my pomocz thwoya we wschech pothrzebyznach moych dvschnych y czyelyesthnych XVI in. Naw - 29v
  • O, Maria dzyewycze..., vzycz czelestne zdrowye (confer vitae sanitatem) a w cznothach dobrych przemyeskawanye XVI in. Naw - 88v
  • Tedy Bog vlyal dvsche svyątą v to czyalo (sc. Maryje dziewice)... y przylączyl k temv czyalv svyątemv, y daroval dary rozmaytymy. A kako okraszyl vvschemy cznotamy przyrodzonymy y okraszyl czyelestną nadobnasczyą XVI in. Rozm - 9
  • Myly Yesus nygdy nyemoczen nye postal any stekal, any ktore bolyesczy albo nagabanya wrzodovego myal, any przemye[mye]nyenya sdrovya czyelestnego nygdy ny myal XVI in. Rozm - 158
  • Myly Yesus nygdy nyemoczen nye postal..., a wschakosch pospolne nyedostatky czyrpyal y mąky czyelestne czlovyecze krewkosczy, bo vyelyekrocz czyrpyal glod, chczyenye pyczya, vyelkye zymno, gorączoscz sloneczna, vtrudzenye roboty XVI in. Rozm - 158
  • Myly Iesus... rzyschedl ze dvyemanasczyoma zvolyenyky do Ierusalem, aby pozyval baranka vyelykonocznego, a to przeto vczynyl, aby krnąbrnoscz od nyevyernych Zydow odyąl..., a tez by w vszem czyelyestnem rostanyv svemy (leg. z swemi) apostoly nyek<t>ore znamyona myloszyerdzya vkazal XVI in. Rozm - 528
  • Zrzødziczelu moczny y prawdziwi Boze..., raczi dacz zdrowie czieleszne y wierny pokoy serdeczny 1482-1483 MW - 33r
2. 'utworzony z ciała' - 'carnalis'
  • *Zaprawdo <nie> poklnø zemyø (pro zemye) prze lyudzy, yze misl y smislyenye czyelestnich sercz pochilila (pro pochililo) szø gest ku zlemu (sensus enim et cogitatio humani cordis in malum prona sunt) 1455 BZ (1) - Gen 8, 21
  • Nye boycye syø any lyøka<j>cye krolya asyrskego, any wszego sebranya, gesz snym gest.... S nymy gest ramyø cyelestne (brachium carneum), ale s namy gest Pan Bog 1455 BZ (1) - II Par 32, 8
  • Ony lyvdzye yako zvyerzątha a czyelestny czytaly v pysmyech vrodzenya boskyego, alye rozvmem ossyądz nye chczyely XVI in. Rozm - 840
3. 'widzialny, materialny' - 'materialis'4. 'służący ciału' - 'corpori serviens'
  • S tegos snądz vzrzącz svyąthy Lucasch, yze svyąthy Maczyey rzekl: zogolla, ktore szye myeny chleb czyelyesny, y rzekl: chleb nasz wschedny (ob hoc forte Lucas videns Matthaeum dixisse sogolla, quod sonat peculiarem, dixit quotidianum), alye greczky vykladacz Evanyely svyatego Maczyeya, vzrawschy, yze rzekl: zogolla, ktore szye myny navyelebnyeysche, y napyssal Epy<u>son XVI in. Rozm - 278
5. (o słabościach i grzechach) 'od ciała pochodzący, mający źródło w fizycznej sferze bytu człowieka'
  • Celesznim (sicut enim exhibuistis membra vestra servire immunditiae, et iniquitati ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra vestra servire iustitiae in sanctificationem Rom 6, 19) 1449 R XXV (1.5) - 166
  • Sicut enim exhibuistis membra vestra seruire immundicie, gl. id est peccatis carnalibus grzechom celestnym, et inequitati, gl. id est peccatis spiritualibus grzechom dvsznym, ad iniquitatem, ita nunc exibete membra vestra seruire iusticie in sanctificacionem (Rom 6, 19) XV med. SKJ I (1.1) - 101
  • Boga proszmy..., abi bylli cziste wnątrznoszczy szercza y bi odstąpil gnyew, abi czeleszną pychą starla picza y pokarmu szkamposcz 1482-1483 MW - 2r
6.. 'lubieżny, zmysłowy' - 'libidinosus, carnalis'
  • Abducti concupiscenda poządanym czelestnym postulaverunt epulaciones (novissime autem viderunt novam creaturam avium, cum, adducti concupiscentia, postulaverunt escas epulationis Sap 19, 11) XV med. R XXV (1.4)
  • His enim epulis tota damnificatur hominis substantia z roskoszy celesthnych *sczodą vyelka byerze czlowyek XV med. R XXV (1.4) - 155
  • Voluptates luboszczy, roszkoszy czelestnye XV med. Zab (16) - 513
  • Castissima inter omnes virgines fuit (sc. virgo Maria), non solum in corpore, sed in mente, quoniam ipsam cogitacio carnalis concupiscencie, czelestne schadze, numquam contigit XV med. SKJ V (1) - 274
  • Potem po trze<cie>y noci przimyesz pannø z boiaznyø bozø, a wyøcey prze myloscz sinow, nyszly prze lyvboscz cyelestnø (amore filiorum magis quam libidine ductus) 1455 BZ (1) - Tob 6, 22
  • Lumbos precingimus cum carnis luxuriam per continentiam coartamus gdy szyą od zbythkow czyelesthnych przesz czysthotą powczyągamy XV p. post. Kałużn (2.3) - 273
  • Non est deterior hostis, quam fictus amicus, nec pestis gravior, quam cupidinis, szandlywosczy celesney, amor XV p. post. PF III (2) - 290
  • Nye czyn grzechu czelesznego procz vrzadv malszenszkyego XV ex. Dek VI (1)
  • Zadz czyelyesznych nye czynycz (desideria carnis non efficere), volya wlasna wszgardzycz XV ex. SKJ I (2.1)
  • Quia carnis delectacio, czelesne lubovanye, mentem obscurat ca 1500 GlKazB I (1.1) - 70
  • Samson dilexit Dalidam,... et captus, y vyat myloscyą czelesną, ambos oculos perdidit ca 1500 GlKazB I (1.1) - 70
7. corruptum pro cielętny
  • Fetas czelne aut czelestnye (facite plaustrum novum unum et duas vaccas fetas, quibus non est impositum iugum, iungite in plaustro I Reg 6, 7) ca 1470 MamLub - 65

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

–

Sstp

Sstp I 290b
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 1142, www.blsp.ijp.pan.pl, [dostęp: 21-04-2025 r.]
oprac. MK
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny