Dziecinny, Dzieciny

w opracowaniu

nr hasła: 10989

Fleksja

przymiotnik
Widok zaawansowany
stopień: równy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik dziecinny
--
dopełniacz dziecinnego
dziecinnej
dziecinnego
celownik ---
biernik --dziecinne
narzędnik ---
miejscownik --dziecinnem
dziecinnym
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik dziecinni
dziecinne
-
dopełniacz dziecinnych
dziecinnych
dziecinych
dziecinnych
dziecinych
celownik ---
biernik dziecine
dziecinne
dziecinne
-
narzędnik ---
miejscownik --dziecinnych
wołacz ---
stopień: wyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
stopień: najwyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---

Semantyka

Definicje
1. 'do dziecka należący' - 'ad pueros pertinens, qui puerorum est'
  • <Języ>ki nemych otwarza i yøsziki dzecyne XIV ex. Pocz (1) - nk v
  • Yako Iasek ne sdzil dzecinich rzeci nisz tho, czso posual 1402 Kal - nr 71
  • Zalowal szye Pyothr na Yadrzeya, ysz gy chcze wygnacz sz domu przed czaszem, kthorysz nayal w opyekadlnykow dzyeczynnych sz przyszwolyenym... gych mathky ca 1500 OrtMac - 19v
  • Ktho gyesth prawy opyekadlnyk, szlowye przyrodzony, then moze przyvmarle dzyeczynne gymyenye przedacz y wszdacz besz wszelkyey odmowy, ale byllyby then opyekadlnyk nyeprzyrodzony k themu opyekadlnyczthw, ten nye moze dzyeczynnego gymyenya przedacz przesz przyszwolyenya przyrodzonych thych tho dzyeczy, kthorymy szye opyeka ca 1500 OrtMac - 27r
  • Ktho gyesth prawy opyekadlnyk, szlowye przyrodzony, then moze przyvmarle dzyeczynne gymyenye przedacz y wszdacz besz wszelkyey odmowy, ale byllyby then opyekadlnyk nyeprzyrodzony k themu opyekadlnyczthw, ten nye moze dzyeczynnego gymyenya przedacz przesz przyszwolyenya przyrodzonych thych tho dzyeczy, kthorymy szye opyeka ca 1500 OrtMac - 27r
2. 'dziecku właściwy, odpowiedni dla dziecka' - 'puerilis, puerorum proprius'
  • Dauid prorok:... Pyrwey oczecz skarbu schinowy swego nye vkaze, alysz vzrzi po nym, eze ostal rzeczi dzyeczinnich a patrzicz nyestatku XV med. R XXII (2) - 225r
  • Igitur habuerit hos mores parvulorum, de quibus iam dictum est, vel has proprietates przyczyny *dzedzynne XV p. post. PF I (1) - 204
  • Str<z>aly dzeczynne vczynyly szye rany gich (sagittae parvulorum factae sunt plagae eorum) ca 1500 Puł - 63, 8
  • Blogoslavyone dzyeczyąthko (sc. dziewica Maryja) rzatko kyedy by plakalo albo podlvg dzyeczynnego obyczaya cr[c]zyczala, alye byla vyelmy smyerna czycha y pokorna XVI in. Rozm - 12
  • Obyczay yest dzyeczynny, yze vątpy<ą>cz yezykyem, szeplunya, alyes navykna yezykyem slova movycz (solet enim labilis infantum cespitare lingua primo donec discant verbula formare). Alye Iesus nye tako, po lekkw, vyknąl movycz, bo nathychmyast s pelna kazde slovo movyl, a <w> zadnym slovye nye vatpyl XVI in. Rozm - 99
  • Czokolvye... movylo mylę dzyeczyą Iesus, to szye kazdemv vydzyalo vzyteczne, aczkolvye dzyeczynne obyczaye myal (quamvis modum puerilem infantulus teneret) XVI in. Rozm - 100
3. 'od dzieci pochodzący' - 'qui a pueris fit'
  • Movyly, by szye on krolyem czynyl... A temv snadz pochvat ymyely z ooney chvaly dzyeczynney, ktorą y (leg. ji) chvalyly v Kvyethna *Nądzyelyą XVI in. Rozm - 778
4. 'złożony z dzieci' - 'e pueris compositus, qui e pueris constat'
  • Kyedy Yesus byl ve dw<a>nasczye lyat, schedl do Ierusalem na zydowszkye szvyąto z yego rodzyną..., vroczyl<i> szye do domv, alye dzyeczyatko Iesus ostal v kosczyelye. A ony o tem nycz nye vyedzyely, mnymayącz, aby on schedl v postpolstvye dzyeczynnem albo s przyaczyelmy (por. Luc 2, 41–44) XVI in. Rozm - 143
Połączenia wyrazowe
dziecinne lata, lata dziecinne
1. 'wiek przed osiągnięciem pełnoletności'
  • Iakom tako medzy panem Dobrogostem smowil a medzy pana Tomcowymy dzeczmy, yz pany Beata Tomcowa myala szedzecz in Iezora… do lath… dzeczinnych 1420 Kościan - nr 760
  • Parvuli quamdiu sunt infra legitimam etatem w dzeczynnych leczech XV med. R XXV (1.4) - 153
  • Geden czlowyek vmarl a zostawyl po szobye male dzyeczy szącze y drugye male nyedoroszle lath dzyeczynych ca 1480 OrtOssol - 75vb
stadło dziecinne
2. 'wiek przed osiągnięciem pełnoletności'
  • Byl yako lylya nadobny (sc. Iesukryst) v yego stadlye dzyeczynnym (unde sicut lilium in statu iuvenili candebat), alye kyedy byl v mąstvye, nyeco byl szot (pro szad) od gorączosczy sloneczney XVI in. Rozm - 148
Formy wyrazu w funkcji innych części mowy
dziecinni (rzeczownik)
'dzieci'
  • Gdy czyge dzeczy abo dzeczinny przeth sprawnymy lathy do sząndow czągnyeny bywayą (si cuiuscumque pueri impuberes... ad iudicia trahuntur) 1449 Sul (1.1) - 54

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

–

Sstp

Sstp II 272a
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 10989, www.blsp.ijp.pan.pl, [dostęp: 21-04-2025 r.]
oprac. MK
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny